[جلد نهم‌]

پيشگفتار

تفسير موضوعى چيست؟ و چه مشكلاتى را حل مى‌كند؟

پاسخ به اين دو سؤال مهم اثر عميقى در فهم صحيح تر و بهتر كتابهايى چون كتاب حاضر دارد، و تا جواب اين دو پرسش روشن نشود نمى‌توان به خوبى دريافت كه اين گونه كتابها چه هدفى را تعقيب مى‌كند؟

در پاسخ سؤال اول يادآور مى‌شويم كه قرآن مجيد كتابى است كه در طول 23 سال با توجه به نيازها و شرايط مختلف اجتماعى و حوادث گوناگون نازل شده، و همگام با پيشرفت جامعه اسلامى پيشروى كرده است.

آيات سوره هايى كه در مكه نازل شده عمدتاً ناظر به تحكيم پايه‌هاى ايمان و اعتقاد نسبت به توحيد و معاد، و مخصوصاً مبارزه شديد و پى گير با شرك و بت پرستى است، در حالى كه آيات سوره هايى كه در مدينه نازل شده و طبعاً بعد از تشكيل حكومت اسلامى بوده ناظر به احكام اجتماعى و عبادى و سياسى و تشكيل بيت‌المال و نظام قضايى اسلام و مسائل مربوط به جنگ و صلح و نبرد با منافقان و امثال آن مى‌باشد كه اسلام با آن درگير بوده است.

بديهى است كه هيچ يك از اين مسائل به صورت يك رساله عمليه يا يك كتاب درسى و كلاسيك مطرح نگشته، بلكه طبق نيازها و مناسبت ها، و ضرورت ها، آيات نازل گشته است، مثلًا ملاحظه مى‌كنيم كه احكام مربوط به جهاد و دستورات جنگى‌