در پايان آيه مى‌فرمايد: «هدف ديگر از اين فتح مبين اين بوده كه نعمتش را بر تو تمام كند، و تو را به راه راست هدايت نمايد» وَ يُتَمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِراطاً مُسْتَقيماً.

پيدا است كه با اين فتح بزرگ نعمت خداوند نه تنها بر پيامبر بلكه بر تمام جوامع اسلامى تكميل شد، زيرا براى هميشه دشمنان سر سخت اسلام شكست خوردند، و راه روشنى براى پيشرفت هرچه بيشتر در برابر آن حضرت و مسلمين قرار داده شد.

ب. در آيه ديگرى مى‌خوانيم: خداوند به پيغمبرش خطاب كرده، مى‌فرمايد:

«خداوند تو را بخشيد، چرا به آنها اجازه دادى، پيش از آن‌كه كسانى كه راست گفتند براى تو روشن شوند و دروغگويان را بشناسى»؟!

عَفَى اللَّهُ عَنْكَ لِمَ اذِنْتَ لَهُمْ حَتّى‌ يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذينَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْكَاذِبينَ‌ [1]

آيا تعبير به‌ «عفو» از يك‌سو و «عقاب و سرزنش» و سؤال از اين‌كه چرا به آنها اجازه دادى؟ از سوى ديگر، دليل بر آن نيست كه اجازه‌اى را كه پيامبر به گروهى از منافقان دادند كه از شركت در ميدان جهاد خوددارى كنند كار خلافى بوده، آيا اين آيه با مقام عصمت آن حضرت سازگار است؟

جالب اين‌كه در اين آيه خداوند نخست سخن از عفو مى‌گويد، و بعد عتاب مى‌كند! ولى بعضى از ناآگاهان بدون توجه به اين لطف بيان الهى چنان جسورانه نسبت به اين مسأله برخورد كرده‌اند كه آيه را دليل بر امكان صدور گناه از پيامبر صلى الله عليه و آله دانسته‌اند! از جمله زمخشرى در كشاف در تفسير اين آيه مى‌نويسد: «جمله‌ عَفَى‌

[1]. سوره توبه، آيه 43.