از جمله اينكه يكى اشاره به جنت روحانى و ديگرى اشاره به جنت جسمانى است، يا
اينكه هريك از بهشتيان درااى دو باغ بهشتى هستند يكى عمومى و براى ديدار دوستان، و
ديگر خصوصى براى زندگى با همسران.
يا اينكه يكى به عنوان پاداش عقيده است و ديگرى پاداش اعمال صالح.
يا اينكه يكى جزاى عمل است و ديگرى فضل الهى.
يا اينكه يكى براى اطاعت فرمان است و ديگرى براى ترك گناه!.
***
از مجموع آنچه در بالا آمد به خوبى
مىتوان نتيجه گرفت كه بهشت داراى مقامات و درجات و مراتبى است و مىتوان هر كدام
را بهشتى دانست، و بدون شك تفاوت مقامات اولياء اللَّه ايجاب مىكند كه درجات آنها
در بهشت متفاوت باشد بهشت مقربين با اصحاب اليمين متفاوت است، و بهشت كسانى كه در
قلههاى ايمان و معرفت و اعمال صالح قرار دارند با كسانى كه در مراتب پائينترند
فرق دارد.
گرچه اوصاف هيچيك از آنها دقيقاً به فكر ما نمىگنجد ولى قطعاً مىدانيم عوالم
مختلفى است، و شايد حتى در قيامت كسانى كه در مراحل و مقامات پائينترند نتوانند
به درستى دريابند كه در عوالم بالا چه خبر است؟!.
قابل توجه اينكه «جنت» در آيات قرآن گاه به صورت مفرد آمده كه مفهوم جنس را
مىرساند، و تمام باغهاى بهشتى را شامل مىشود، و گاه به صورت جمع، (جنات) كه
شامل تمام باغهاى بهشتى و مراحل و مراتب مختلف آن است، و گاه به صورت تثنيه
(جنتان) كه اشاره به دو مرحله مختلف است كه قبلًا شرح آن داده شد.
گاه از جاودانگى بهشت سخن مىگويد، و تعبير به «جنات عدن» يا «جنة المأوى» و
«جنة الخلد» مىكند، و گاه از تنوع نعمتهاى مادى و معنوت آن بحث مىكند، و تعبير
به «جنات النعيم» دارد، و گاه به بخش بسيار ممتاز و عالى بهشت اشاره كرده و سخن از
«جنات الفردوس» مىگويد.
اين تعبيرات پر معنا هر كدام به يكى از ابعاد آن كانون بزرگ رحمت الهى و
مقامات قرب و وصال آن محبوب حقيقى است
اللَهُمَّ ارْزُقْنا بِمَنَّكَ وَ رَحْمتِكَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمينَ).