اشكال مرموزى با آنها دفن مى‌شد، و بازماندگان هدايائى براى آنها مى‌فرستادند، و اين رسوم و عادات نشان مى‌دهد كه آنها به حيات ديگرى ايمان داشتند. [1]

2- ايمان به معاد در ميان اقوام بعد از تاريخ‌

مدارك تاريخى نشان مى‌دهد اقوامى كه در نقاط مختلف جهان مى‌زيستند در اين اعتقاد مشترك بودند و غالباً عقيده محكمى به زندگى پس از مرگ داشتند، و براى آن تشريفاتى قائل بودند، هرچند معمولًا آن را با خرافاتى نيز آميخته بودند:

الف- معاد در ميان مصريان قديم‌

«آلبرماله» در تاريخ خود در اين زمينه چنين آورده است:

«مردم مصر بر اين عقيده بودند كه روح مرده از قبر جدا شده و در محضر خداوند بزرگ «آزيريس» حاضر مى‌شود:

هنگامى كه او را به محضر احكم الحاكمين‌ «آزيريس» رهبرى مى‌كنند قلب او را در ميزان حقيقت مى‌سنجد، روحى كه از حساب پاك بيرون آيد رهسپار باغى مى‌شود كه حد بركتش در تصور نگنجد ...

در كنار اموات، نامه‌اى مى‌گذاشتند كه در سفر به آن دنيا راهنماى آنها باشد، اين نامه عجيب و جالب جمله‌هايى را در برداشت كه مرده بايد در محضر خداوند بزرگ «آزيريس» بگويد: تا ذمه‌اش پاك شود و جمله‌ها اين بود:

بزرگى به تو مى‌برازد اى خداوند عالى‌مقام! و اى خداوند راستى و عدالت!

من درباره مردم، پيرامون تقلب نگشته‌ام، هيچ پير زنى را نيازرده‌ام، در انجام وظيفه تكامل نور زيده‌ام، و گرد تنبلى نگشته‌ام. هتك احترام مقدسات را روا نداشته‌ام، از بنده‌اى نزد آقايش سعايت نكرده‌ام، نان كسى را به گربه نينداخته‌ام! آدمى نكشته‌ام، و نوارها و آذوقه اموات را ندزديده‌ام. [2]

[1]. تاريخ الحضارات العام، جلد 1، صفحه 99.

[2]. منظور از نوارهاى مردگان ظاهراً همان نوارهاى موميائى است كه بر اندام مردگان مى‌پيچيدند، و داراى ارزش و قيمتى بوده، و منظور از مواد غذائى، غذاهايى بوده كه همراه آنها دفن مى‌كرده‌اند، به گمان اينكه در زندگى بعد از مرگ مورد نياز آنها است.