گروه نهم:

آياتى است كه نمونه‌هاى معاد را در اين جهان در طول تاريخ انبياء و غير آنان مشخّص مى‌كند، مانند داستان ابراهيم و مرغ‌هاى چهارگانه، سرگذشت عزير يا ارمياى پيامبر، و همچنين داستان اصحاب كهف، و ماجراى كشته بنى‌اسرائيل كه شرح مبسوط همه آنها را قبلًا تحت عنوان «نمونه‌هاى عينى و تاريخى معاد» آورديم. [1]

تمام اين نمونه‌ها به وضوح روشن مى‌سازد كه معاد، تنها جنبه روحانى ندارد، بلكه جنبه جسمانى نيز در آن هست، و سؤال و جواب‌هاى انبياء با مردم بر محور آن دور مى‌زده است، و ارائه اين نمونه‌ها براى اثبات معاد جسمانى بوده است.

و از آنجا كه اين آيات را مبسوطاً در گذشته نزديك شرح داده‌ايم نيازى به تكرار و بحث در آن نمى‌بينيم.

نتيجه بحث‌

با توجه به گروه‌هاى نه گانه از آيات قرآن مجيد كه معاد جسمانى را به وضوح و از طرق مختلف و با بيانات كاملًا متنوّع بازگو مى‌كند (1- آياتى كه مى‌گويد خداوند بار ديگر استخوان‌هاى پوسيده و خاك شده را به حيات مجدد باز مى‌گرداند، 2- آياتى كه مى‌گويد انسان‌ها در قيامت از قبرها برانگيخته مى‌شود، 3- آياتى كه مى‌گويد: انسان از خاك آفريده شده، باز هم به خاك بر مى‌گردد، و بار ديگر از خاك زنده مى‌شود، 4- آياتى كه رستاخيز انسان‌ها را به زنده شدن زمين‌هاى مرده تشبيه مى‌كند، 5- آياتى كه از موضع‌گيرى‌هاى سخت دشمنان اسلام در برابر مسأله معاد سخن مى‌گويد- (با توجه به اينكه بسيارى از آنها معاد روحانى را قبول داشتند، و از معاد جسمانى وحشت و تعجب مى‌كردند)، 6- آياتى كه از انواع نعمت‌هاى مادى بهشت صحبت مى‌كند، 7- آياتى كه از انواع عذاب‌هاى جسمانى جهنم سخن مى‌گويد، 8- و بالأخره آياتى كه اعضاى جسمانى انسان در قيامت مانند چشم و گوش و دست و پا و صورت و گردن، بحث مى‌نمايد. كمترين ترديدى باقى نمى‌ماند كه از ديدگاه قرآن مجيد مسأله معاد جسمانى (در كنار معاد

[1]. به صفحه 201 همين كتاب مراجعه فرماييد.