يابى». [1]

2- چگونگى ارتباط چشمه‌هاى جوشان علم و تقوا

تقوا و اجتناب از گناهان و آلودگى‌ها چه تأثيرى در مسأله آگاهى و معرفت دارد؟ و به تعبير ديگر رابطه منطقى علم و اخلاق چيست؟

اين دو در حقيقت رابطه نزديكى دارند، و چه رابطه‌اى نزديك‌تر از تأثير متقابل اين دو بر يكديگر، تقوا سرچشمه علم است، و علم نيز سرچشمه تقوا، و اين نه تنها عجيب نيست، بلكه يك اصل اساسى در طى كردن طريق معرفت محسوب مى‌شود.

تأثير تقوا را بر علم و معرفت از طريق زير مى‌توان مدلّل ساخت:

الف: هميشه سنخيت و هماهنگى سبب جاذبه و ارتباط است.

هنگامى كه روح انسان بر اثر تقوا پاك و پاكيزه شود، جاذبه نيرومندى ميان آن و معارف و علوم حقيقى برقرار مى‌گردد «چون كه سنخيت عجائب جاذبى است».

ب: داس تقوا تمام خار و خس‌هاى مزاحم را از مزرعه روح آدمى مى‌چيند، و دل را براى پرورش بذرهاى علم و دانش، علم و دانش، آماده مى‌كند، بلكه اگر دقيقاً بينديشيم، تمام بذرهاى علوم، از آغاز در اين مزرعه به دست آفريدگار پاشيده شده، مسأله مهم از بين بردن مزاحمات و آبيارى صحيح است.

جالب اين‌كه در حديثى از حضرت مسيح عليه السلام مى‌خوانيم: كه به ياران خود فرمود: «لَيْسَ الْعِلْمُ فِى السَّماءِ فَيَنْزِلِ الَيْكُمْ وَلا فِى تُخُومِ اْلأَرْضِ فَيَصْعَدَ عَلَيْكُمْ،

[1]. منية المريد شهيد ثانى (طبق نقل بحارالانوار، جلد 1، صفحه 227).