فكرى شيطانى، ديگران را گمراه كردند، نموده، مى‌گويند: اگر وسوسه‌هاى فريبنده و شيطنت‌آميز شما نبود ما در صف مؤمنان بوديم، شما ما را شستشوى مغزى داديد و ناآگاهانه به دنبال خود كشانديد و آلت دست خود ساختيد و وسيله نيل به هوس‌هاى شيطانى، و اكنون مى‌فهميم چقدر در اشتباه بوديم.

البتّه مستكبران نيز خاموش نمى‌مانند در جواب مى‌گويند: چگونه ما شما را از هدايت باز داشتيم؟ در حالى كه پيامبران گفتنى‌ها را گفتند و به قدر كافى اتمام حجت كردند، اشتباه مى‌كنيد، ما مسؤل گمراهى شما نيستيم، خود شما گناهكار بوديد كه با داشتن اراده و اختيار سخنان منطقى انبيا را رها كرده و به دنبال گفتار بى‌اساس ما افتاديد!

سوّمين آيه‌ نيز به درگيرى «پيشوايان» و «پيروان» گمراه در دوزخ اشاره مى‌كند كه هر گروهى وارد مى‌شوند ديگرى را لعن و نفرين مى‌كنند، و او را مسؤل بدبختى‌هاى خويش مى‌شمرند، پيروان گمراه به پيشگاه خداوند عرضه مى‌دارند: اين اغوا گران بودند كه ما را گمراه ساختند، عذابشان را مضاعف فرما! عذابى به خاطر گمراهى خودشان و عذابى به خاطر گمراه ساختن ما!

ولى خداوند خطاب مى‌كند كه هر دو گروه عذاب مضاعف داريد ولى نمى‌دانيد: (قال لكل ضعف ولكن لا تعلمون).

مضاعف بودن عذاب سردمداران باطل تعجبى ندارد، ولى مضاعف بودند پيروان گمراه در ظاهر عجيب به نظر مى‌رسد، هر چند با دقت روشن مى‌شود كه آنها نيز بايد دو گونه عذاب داشته باشند عذابى به خاطر گمراهى خودشان و عذاب ديگرى به خاطر ريختن آب به آسياب سردمداران كفر، و داغ كردن تنور آنها، و سينه زدن پاى پرچم‌هاى آنان، چنانكه در حديث معروف آمده است كه امام صادق عليه السلام به يكى از عمال بنى‌اميه كه همراه يكى از يارانش به قصد توبه خدمت امام عليه السلام رسيده بود، فرمود:

«لَوْلا أَنَّ بَنِى امَيَّةَ وَجَدُوا مَنْ يَكْتُبُ لَهُمٌ وَيُجْبِىْ لَهُمْ الفَىُ‌ءَ وَ يُقاتِلُ عَنْهُمْ‌