مى‌كنند و تأثير اين سنّت‌ها در خوشبختى و بدبختى مردم-/ به اصطلاح در نيك فرجامى و بد فرجامى شخص-/ قطعى و تخلّف‌ناپذير است و ما در انتخاب هر سنّتى از اين سنن مختار و آزاد مى‌باشيم؛ براى توضيح اين مطلب به مثال‌هاى زير توجّه كنيد:

1-/ تقدير الهى درباره ملّتى كه تن به تنبلى و بيكارى در دهند و با يكديگر به اختلاف و نزاع برخيزند و نيروهاى خداداد را در مسيرهاى غلط به هدر دهند و از وضع زمان و محيط خود آگاهى نداشته باشند و با فرو رفتن در منافع شخصى از حال همنوعان خود بى‌خبر بمانند، آن است كه دير يا زود از هم متلاشى گردند.

ولى تقدير خداوند درباره ملّتى كه به فكر محرومان زحمتكش باشد و با كم كردن فاصله طبقاتى، آنان را از يك زندگانى آبرومند كه در خور يك انسان است برخوردار سازند و حقوقى را كه خداوند در اموال ثروتمندان براى ترميم زندگى افتادگان قرار داده است بپردازند-/ خلاصه، ملّتى عاطفى و دادگر باشند-/ اين است كه همواره از ثبات و آرامش و ترقّى و پيشرفت و تحرّك و سازندگى برخوردار شوند و اين دو تقدير آن‌چنان واضح و ملموس است كه احدى در آن ترديد ندارد.

تمام ملل جهان در برابر اين دو تقدير برابر و يكسانند و هيچ عاملى خارج از اراده ملت‌ها آنها را در انتخاب يكى از دو تقدير مجبور نمى‌سازد، اين ما هستيم كه به پيروى از خودخواهى و يا به حكم عقل و خرد، يكى را انتخاب مى‌كنيم و در هر حال نتيجه‌اى كه از اين انتخاب عايد ما مى‌گردد، تقدير و قضاى او خواهد بود؛ زيرا اوست كه اين سنّت‌ها را پديد آورده و امضا نموده و ما را در انتخاب هريك آزاد گذاشته است.

2-/ جوانى كه زندگى خود را با امكانات زياد و اعصاب پولادين و فهم و هوش سرشار آغاز كند، دو تقدير و دو سرنوشت كه هر دو به حكم قضاى الهى است در انتظار اوست تا كدام‌يك از آنها را انتخاب كند؛ هرگاه امكانات مادّى‌