گاه فنا و نيستى و ناپايدار بودن سرمايه‌هاى مادّى را مجسّم مى‌كند [1] گاهى هشدار مى‌دهد كه همين سرمايه‌هاى شما ممكن است دشمن جانتان شود [2] و زمانى با ذكر سرنوشت مغروران تاريخ، همچون قارون‌ها و فرعون‌ها، به انسان بيدارباش مى‌دهد. گاه دست انسان را گرفته و به گذشته زندگى او، يعنى آن‌گاه كه نطفه بى‌ارزش يا خاك بى‌مقدارى بود مى‌بَرد و يا آينده او را كه همين‌گونه است در برابر چشمانش مجسّم مى‌سازد، تا بداند در ميان اين دو ضعف و ناتوانى، غرور كار احمقانه‌اى است. [3] به اين ترتيب از هر وسيله‌اى براى در هم شكستن اين خوى شيطانى كه در طول تاريخ سرچشمه جنايات بزرگى شده است، بهره مى‌گيرد.

ولى مسلّماً انسان‌هاى باايمان و پرظرفيّت و واقع‌بين، هرگز با رسيدن به مقام يا ثروت گرفتار اين خوى زشت نمى‌شوند. آنان نه‌تنها مغرور نمى‌شوند، بلكه كمترين تغييرى در برنامه زندگيشان پديدار نمى‌گردد. آنان همه اين امور را زينت‌هاى عاريتى مى‌شمرند كه با وزش يك نسيم فرو مى‌ريزند.

تكبّر در روايات اهل‌بيت عليهم السلام‌

در خطبه قاصعه از اميرمؤمنان على عليه السلام هنگام نكوهش كبر و خودبرتربينى مى‌خوانيم كه فرمود:

«فَاعتَبِرُوا بِما كانَ مِن فِعلِ اللّهِ بِإبلِيسَ إذ أحبَطَ عَمَلَهُ الطَّويلَ وَجَهدَهُ الجَهيدَ وَكانَ قَد عَبَدَ اللّهَ سِتَّةَ آلافِ سَنَةٍ عَن كِبرِ ساعَةٍ واحِدَةٍ. فَمَن ذا بَعدَ ابليسِ يَسلَمُ عَلَى اللّهِ بِمِثلِ مَعصِيَتِهِ وَأهلِ الأرضِ كَلّا ما كانَ اللّهُ سُبحانَهُ لِيُدخِلَ الجَنَّةَ بَشَراً بِأمرٍ أخرَجَ بِهِ مِنها مَلَكاً. انَّ حُكمَهُ في أهلِ السَّماءِ وَالأرضِ لَواحِدٌ

؛ پند و عبرت گيريد به آنچه خداوند با ابليس رفتار كرد آن‌گاه كه اعمال و عبادات طولانى و تلاش‌

[1]. سوره كهف، آيات 45 و 46.

[2]. سوره توبه، آيه 55.

[3]. رك: آيه 6 سوره طارق، آيه 8 سوره سجده، آيه 38 سوره قيامت.