انسان است. پاره‌گوشتى است كه به هر شكلى انسان بخواهد مى‌چرخد.

ب) خطر دوم اينكه دسترسى به آن بسيار آسان است. نه خرجى دارد و نه زحمتى و دردسرى. ممكن است با گردشى مختصر، تهمت بسيار بزرگى به كسى بزند كه منجر به نواختن هشتاد ضربه تازيانه بر او شود، يا به مختصر حركتى ممكن است كفرى بر زبانش جارى شود كه مرتدّ شود و براى هميشه او را از ايمان ساقط گردانَد.

ج) خطر سوم اين است كه زشتى گناهان زبان نسبت به بقيّه گناهان كمتر است. مثلًا مردم زنا، يا شراب‌خوارى را كار بسيار زشتى مى‌شمرند، ولى كسى روزى صدها غيبت كند، يا هزاران دروغ بر زبان جارى سازد، آنها را زشت نمى‌شمرند و ازبين‌برنده عدالت نمى‌دانند.

د) خطر چهارم اين است كه دايره گناهان و جنايات زبان از هر عضو ديگرى بيشتر است. هيچ عضوى از اعضاى بدن انسان نيست كه اين‌قدر بتواند گناه كند.

اكنون اين پرسش مطرح است كه براى رهايى از خطرهاى زبان چه بايد كرد؟

در پاسخ بايد گفت: علماى اخلاق براى نجات از خطرهاى زبان راه‌هايى را پيش نهاده‌اند، از جمله همين است كه در روايت فرمود:

«يا اباذَر، اترُك فُضولَ الكَلامِ‌

؛ اى ابوذر، سخنان زيادى (پرحرفى) را ترك كن». اگر انسان بتواند به اين حديث عمل كند، بسيارى از خطرها از بين مى‌رود، زيرا به هر نسبت انسان كمتر سخن بگويد، كمتر مبتلا مى‌شود.

پزشكان قانونى دارند كه مى‌گويند اگر انسان چيزهاى آلوده را كمتر مصرف كند كمتر مبتلا به بيمارى مى‌شوند. مثلًا كسى كه روزى يك ليوان شير آلوده به تب مالت مى‌خورَد نسبت به كسى كه دو ليوان مى‌خورد، احتمال ابتلايش به بيمارى تب مالت كمتر است و دومى احتمال ابتلايش دو برابر است.

زبان هم چنين است. كسى كه صد كلمه سخن مى‌گويد نسبت به كسى كه دويست كلمه سخن مى‌گويد، احتمال آلودگى‌اش به گناهان كمتر است.