لااقل در آغاز كار مى‌گويند سالكان راه بايد منزوى باشند و از اين قبيل جملات، در حالى كه هر دو روش از نظر شرع مقدّس اسلام خالى از اشكال نيست.

از نظر اسلام هم افراط اشكال دارد و هم تفريط. پيامبر صلى الله عليه و آله در اين حديث راهى ميانه را مطرح مى‌كند و مى‌فرمايد: اى ابوذر، اگر همنشين خوبى يافتى، بى‌ترديد از تنهايى بهتر است و اگر همنشين خوبى نيافتى، تنهايى بهتر از دوست بد است.

مى‌دانيم كه انسان روح اجتماعى دارد و نمى‌تواند تنها زندگى كند، زيرا تنهايى باعث وسوسه، افسردگى، خودبرتربينى، سوءِظن و انحرافات فكرى مى‌شود، از سويى اينكه انسان براى فرار از تنهايى به هر كسى پناه ببرد خطرناك است.

طبيعت انسان دزد است. يعنى از محيط خودش خصوصاً همنشينانش تأثير مى‌پذيرد و لذا مى‌بينيم كه در بعضى افراد، دوست بر نيمى از شخصيّت او اثر گذارده و در بعضى بر يك‌سوم و در بعضى بر تمام شخصيّت. خلاصه درصد تأثيرپذيرى از دوستان در افراد متفاوت است. ولى نكته مهم اين است كه همه افراد مقدارى از شخصيّتشان را از دوستانشان مى‌گيرند.

انسان هميشه در زندگى براى خودش الگوهايى انتخاب مى‌كند و از آنها تأثير مى‌پذيرد. مثلًا براى لباسش، راه رفتنش، اخلاقش، الگويى دارد.

اگر دوست بد باشد، بخشى از شخصيّت انسان بر باد رفته است، حال يك‌درصد و گاهى هم نود درصد. اينكه فرموده‌اند:

«فَمَنِ اشتَبَهَ عَلَيكُم أمرُهُ وَلَم تَعرِفُوا دِينَهُ فَانظُرُوا الى‌ خُلَطائِهِ» [1]

شاهد بر همين مدّعاست كه شخصيّت انسان با شخصيّت دوست و رفيقش پيوند دارد.

برخى درون خودشان را نشان نمى‌دهند. گاه ممكن است انسان با كسى دَه سال دوست و رفيق و همدم است، امّا نمى‌داند كه باطنش چيست؟ چنين كسانى‌

[1]. شيخ صدوق، صفات الشيعه، ص 6؛ وسائل الشيعه، ج 16، ص 265.