آنان كه دعايشان مستجاب نمى‌شود

طبق روايات اسلامى دعا مخصوص مواردى است كه تلاش انسان اثرى نبخشد. به تعبير ديگر آنچه انسان در توان دارد انجام دهد و بقيّه را از خدا بخواهد. بنابراين اگر انسان دعا را جانشين تلاش كند قطعاً مستجاب نخواهد شد. ازاين‌رو در حديثى امام صادق عليه السلام فرمود:

«اربَعَةٌ لا تُستَجابُ لَهُم دَعوَةٌ: رَجُلٌ جالِسٌ في بَيتِهِ يَقولُ اللّهُمَّ ارزُقني فَيُقالُ لَهُ الَم آمُركَ بِالطَّلَبِ؟ وَرَجُلٌ كانَت لَهُ امرَأةٌ فَدَعا عَلَيها فَيُقالٌ لَهُ ألَم اجعَل امرَها الَيكَ؟ وَرَجُلٌ كانَ لَهُ مالٌ فَأفسَدَهُ فَيَقولُ اللّهُمَّ ارزُقني فَيُقالُ لَه الَم آمُركَ بِالإقتِصادِ؟ الَم آمُرْكَ بِالإصلاحِ؟ وَرَجُلٌ كانَ لَهُ مالٌ فإدانَهُ بِغَيرِ بَيّنَةٍ فَيُقالُ لَه ألَم آمُركَ بِالشَّهادَةِ؟

؛ چهار گروهند كه دعايشان مستجاب نمى‌شود: 1. كسى كه در خانه خود نشسته و مى‌گويد خداوندا، مرا روزى ده، به او گفته مى‌شود آيا به تو دستور تلاش ندادم؟ 2. و كسى كه همسرى دارد (كه دائماً او را مى‌آزارَد) و او دعا مى‌كند كه از دستش خلاص شود، به او گفته مى‌شود مگر حقّ طلاق را به تو ندادم؟ 3. و كسى كه اموالى داشته و آن را بيهوده تلف كرده مى‌گويد خداوندا، به من روزى مرحمت كن، به او گفته مى‌شود مگر دستور اقتصاد و ميانه‌روى به تو ندادم؟ مگر دستور اصلاح مال به تو ندادم؟ 4. و كسى كه مالى داشته و بدون شاهد به ديگرى وام داده (امّا وام‌گيرنده منكر است)، او دعا مى‌كند خداوندا، قلبش را نرم كن و وادار به اداى دَين فرما، به او گفته مى‌شود مگر به تو دستور ندادم هنگام وام‌دادن شاهد بگير». [1] روشن است كه در تمام اين موارد انسان تلاش و تدبير لازم را به‌خرج نداده و گرفتار پيامدهاى آن شده و در برابر اين تقصير و كوتاهى و ترك تلاش، دعاى او مستجاب نخواهد شد.

و از اينجا يكى از علل عدم استجابت بسيارى از دعاها روشن مى‌شود، زيرا

[1]. اصول كافى، ج 2، ص 511، ح 2.