نور هدايت‌

رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد: شما را از هرچه كه از بهشت دور مى‌كند برحذر مى‌دارم. و هر چه شما را به بهشت نزديك و از جهنّم دور مى‌گردانَد فرمان مى‌دهم. فايده اين حديث اين است كه ما همواره بكوشيم احكام اسلام را اجرا كنيم. و اين حساب ما را از اهل سنّت كه معتقدند هرجا نص نيست حكم نيست، جدا مى‌كند؛ به همين دليل، اهل تسنّن به فقهايشان حق مى‌دهند كه قانون جعل كنند، قياس بشود و استحسان و مصالح مرسله را اجرا كنند. چنين مذهبى كه نيمى از آن در اختيار خدا و معصوم است و نيم ديگر در اختيار مردم، با مذهبى كه همه‌اش از سوى خدا و معصومين عليهم السلام است بسيار متفاوت خواهد بود. البتّه ظاهر آيه « «الْيَومَ اكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ»؛ امروز دين شما را برايتان كامل كردم» [1] همين است، زيرا دين عبارت است از مجموعه عقايد و قوانين و اخلاقيات. حديث اين ديدگاه را به ما مى‌دهد كه به‌عنوان يك مجتهد استنباط كنيم نه اينكه تشريع كنيم و كار ما استخراج است نه تشريع.

در اينجا ذكر چند نكته لازم است.

1. اين‌همه اصرار كه در اعتدال طلب روزى مى‌شود به اين معنا نيست كه اسلام جلوى تلاش را مى‌گيرد. [2] بعضى مى‌گويند اينها عامل تخدير است و معنايش اين است كه جامعه اسلامى فعّاليّت اقتصادى را سست بگيرد، چون رزق مقسوم است و خواه ناخواه‌

[1]. سوره مائده، آيه 3.

[2]. برخى افراد سست و بى‌حال با اتّكا به تعبيراتى همانند آيه 6 سوره هود كه مى‌فرمايد: وَ مَا مِنْ دَابَّةِ فِى‌الْأَرْضِ الَّا عَلَى‌اللَّهِ رِزْقُهَا: «هيچ جنبنده‌اى در زمين نيست مگر اينكه روزى او بر خداست». يا رواياتى كه روزى را مقدّر و معيّن مى‌داند، چنين مى‌انديشند كه لزومى ندارد انسان براى تهيّه معاش، زياد تلاش كند، زيرا روزى مقدّر است و به هرحال به انسان مى‌رسد.

در حالى كه مختصر آشنايى با قرآن و احاديث براى پى بردن به اين حقيقت كافى است كه اسلام پايه هرگونه بهره‌گيرى مادّى و معنوى انسان را كوشش مى‌شمرد تا آنجا كه در جمله شعارگونه قرآنى: لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ الَّا مَا سَعَى‌ (سوره فجر، آيه 39) بهره انسان را منحصراً در كوشش و كار قرار مى‌دهد.