انسان و حسن ثواب تفضّل الهى است. يعنى كارى مى‌كند كه مشمول تفضّلات الهى شود. اگرچه عمل صالحى نداشته باشد، آن‌گونه باشد كه انسان به‌سبب حسن نيّتش مشمول ثواب الهى است، يا اينكه ديگران براى او ثواب هديه بفرستند.

به هر حال مشكل بزرگ انسان‌ها در اين دنيا عدم درك واقعيّت‌هاست و چقدر جالب است بيان اميرالمؤمنين على عليه السلام كه مى‌فرمايد:

رَحِمَ اللّهُ امْرِءً عَلِمَ مِن اينَ وَ فى أينَ وَ الى‌ اينَ» [1]

تمام زندگانى دنيا در اين سه جمله نهفته است: از كجا آمديم، در كجاييم، به كجا مى‌رويم؟ بدين معنا كه هر كس اين سه نكته را بداند مشمول رحمت الهى مى‌شود. اشاره به آن حديث معروف است كه در نهج‌البلاغه آمده كه حضرت على عليه السلام پشت دروازه كوفه آمد و با مردگان سخن گفت و فرمود:

اما لَو اذِنَ لَهُم فِى الكَلامِ لَأخبَرُوكُم انَّ خَيرَ الزّادِ التَّقوى‌

: «اگر به اين مردگان اجازه بدهند كه با شما سخن بگويند، هر آينه به شما خبر مى‌دهند كه (اين سفر زادو توشه مى‌خواهد و) چيزى بهتر از عمل صالح و تقوا نيست». [2] انسان بايد اين مسأله را آن‌قدر به خودش تلقين كند تا كاملًا متوجّه بشود و آن را باور كند.

[1]. الأسفار الأربعة، ج 8، ص 255.

[2]. نهج‌البلاغه، كلمات قصار، شماره 130.