فرمودند: «دربهاى آسمان به روى تو گشوده، و خداوند عزوجل به تو نزد ملائكه مباهات و افتخار مى‌كند، سپس به اصحاب فرمودند:

«تزودّوا من اخيكم»:

از برادرتان توشه برگيريد» [1] و اين‌گونه در مقابل نفس مقاومت كنيد، و از او حساب كشيد و عقابش كنيد.

تعجب است اهل و فرزند و زيردستان خود را به خاطر كار زشتى كه كرده‌اند مورد عتاب قرار مى‌دهى، از اين مى‌ترسى كه اگر عقاب نكنى از تحت قدرت و امر تو خارج شوند، و بر تو طغيان كنند، ولى به نفس خود كه بزرگترين دشمن تو است، مهلت مى‌دهى، به كسى كه طغيانش و ضررش از طغيان و ضرر زيردستانت بيشتر است، نهايت ضررى كه اهل تو در اثر نافرمانى به تو مى‌رسانند، اين است كه معيشت و زندگى تو را مشوش و دچار اختلال مى‌كنند، و اگر تعقل مى‌كردى مى‌يافتى كه زندگى، زندگى آخرت است، و نعمت بهشت ماندنى است، و نفس تو چيزى است كه عيش ابدى تو را منغّض و ناگوار مى‌كند، پس او اولى به معاقبة و تنبيه است!

بعضى همين چهار مرحله را شمرده‌اند، ولى بعضى ديگر مثل مرحوم فيض كاشانى در محجة البيضاء دو تاى ديگر يعنى مجاهدت و معاقبه (توبيخ) را هم اضافه كرده‌اند، كه شايد بتوان به گونه‌اى اين دو را در همان معاقبة ادغام كرد، لى ما به تبع مرحوم فيض اين دو را نيز شرح مى‌دهيم:

مجاهدت‌

وقتى محاسبه تمام شد و نفس را متضّرر و كاسب معاصى دانست، گفتيم عقاب بايد كند، و اما اگر آن را سست و بى‌حوصله در بعضى فضائل يا اذكار يافت بايد او را وارد به آنها كند، و با او مجاهدت نمايد. در معاقبه، نفس را از چيزهائى كه‌

[1]. محجة البيضاء، جلد 8، صفحه 169- 168 ..