حرص در اين مورد مذموم است.

از اين رو در قرآن خداوند بنى‌اسرائيل و قوم يهود را مذمت كرده زيرا حريص بر حيات و زندگى دنيوى شدند ولَتجِدَنّهُم احْرَصَ النّاس على حيوة: «مى‌يابى آنها را حريص‌ترين مردم بر زندگى دنيا». [1]

به خلاف مثالهاى اول كه حرص در آنها بار مذموم ندارد، چنانكه مولى على (عليه السلام) در اين خطبه حرص در علم را از صفات متقين مى‌شمارد، و خداوند پيامبر (صلى الله عليه وآله) را حريص بر هدايت مردم معرفى مى‌كند: لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ ... «آمد شما را رسولى از خود شما، دشوار است بر او رنج شما، حريص است بر اسلام آوردن و هدايت شما ...». [2] يا در جاى ديگر مى‌فرمايد: إِنْ تَحْرِصْ عَلَى هُدَاهُمْ ... «اگر حريص باشى بر هدايت آنها ...». [3]

پس ملاك خوبى و بدى حرص، در متعلق آن است؛ اگر چيزى باشد كه قابليت علاقه شديد را دارد، حرص بر آن ممدوح وگرنه مذموم است.

گفتيم كه اگر پرهيزگاران براى هر كارى حدّ و مرزى داشته باشند، ولى براى علم حد و مرزى قائل نيستند و اصولا اسلام حدّ و مررزى براى علم قرار نداده است نه حد زمانى و نه مكانى، نه از نظر مقدار تلاش و كوشش نه از نظر استاد نه از نظر مشكل و چگونگى علم آموزى.

اما حد زمانى ندارد، زيرا فرمودند:

«اطْلُبُ العِلمَ من المَهْد الى اللَّحْد»

تاريخ شروع تعليم از درون گهواره و فارغ التحصيل شدن آن چشم بر هم گذاردن براى هميشه و مرگ است (زگهواره تا گور دانش بجوى).

در مورد عدم حدّ مكانى فرمودند:

«اطْلُبُ العِلمَ و لَو بِالصين»:

علم بياموز

[1]. سوره بقره، آيه 96.

[2]. سوره توبه، آيه 128.

[3]. سوره نحل، آيه 37 ..