ب‌

[بَئِيس:]

«ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيس»

«بَئِيس» از مادّه‌ «بأس» (بر وزن يأس) به معناى شديد است. [1]

[بائُوا:]

«فَبائُوآ بِغَضَبٍ عَلى‌ غَضَبٍ»

«بائُوا» در اصل، به معناى بازگشتند و منزل گرفتند، مى‌باشد. [2]

[باخع:]

«فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَّفْسَكَ»

«باخع» از مادّه‌ «بخع» (بر وزن بخش) به معناى هلاك كردن خويشتن از شدت غم و اندوه و به تعبير ديگر «دق مرگ نمودن» است. اين تعبير نشان مى‌دهد كه تا چه اندازه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نسبت به مردم دلسوز و در انجام رسالت خويش اصرار و پافشارى داشت؛ و از اين كه مى‌ديد تشنه‌كامانى در كنار چشمه زلال قرآن و اسلام نشسته‌اند و باز از تشنگى فرياد مى‌كشند، ناراحت بود. [3]

[بارِئ:]

«فَتُوبُوا إَلى‌ بارِئِكُمْ»

«بارِئ» به معناى خالق است و در اصل، به معناى جداكردن چيزى‌ازچيز ديگر مى‌باشد؛ چرا كه آفريدگار، مخلوقات خود را از مواد اصلى و نيز از يكديگر جدا مى‌كند. [4]

[بازِغ:]

«رَأَى الْقَمَرَ بازِغاً»

«بازِغ» از مادّه‌ «بزغ» (بر وزن نذر) در اصل، به معناى شكافتن و جارى ساختن خون است و لذا به جراحى كردنِ‌ «بيطار» (دامپزشك) «بزغ» گفته مى‌شود؛ اطلاق اين كلمه بر طلوع آفتاب يا ماه، در حقيقت، آميخته با يك نوع تشبيه زيبا است؛ زيرا آفتاب و ماه به هنگام طلوع خود، گويا پرده تاريكى را مى‌شكافند.

علاوه بر اين، طلوع آفتاب در كنار افق، سرخى كمرنگى كه بى‌شباهت به رنگ خون نيست، ايجاد مى‌كند. [5]

[باسِرَة:]

«وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ باسِرَة»

«باسِرَة» از مادّه‌ «بَسر» (بر وزن نصر) به معناى چيز نارس و كار قبل از موعد است؛ و لذا به ميوه كالِ نخل، «بُسر» (بر وزن عُسر) گفته مى‌شود. و سپس به در هم كشيدن صورت و عبوس بودن اطلاق شده است؛ از اين جهت كه عكس العملى است كه انسان قبل از فرا رسيدن رنج، عذاب و

[1]. اعراف، آيه 165 (ج 6، ص 496)

[2]. بقره، آيه 90 (ج 1، ص 402)

[3]. كهف، آيه 6 (ج 12، ص 382)؛ شعراء، آيه 3 (ج 15، ص 208)

[4]. بقره، آيه 54 (ج 1، ص 306)

[5]. انعام، آيه 77 (ج 5، ص 392)