[آبِق:]

«إِذْ أَبَقَ إِلَى الْفُلْكِ»

«آبِق» از مادّه‌ «ابق» معمولًا درباره بندگان فرارى ذكر مى‌شود! [1]

[آثار:]

«نَفْسَكَ عَلى‌ آثارِهِمْ»

«آثار» از مادّه‌ «اثر» جمع‌ «اثر» در اصل، به معناى جاى پاست، ولى، به هر علامتى كه از چيزى باقى مى‌ماند «اثر» گفته مى‌شود. [2]

[آثارَهُمْ:]

«مَا قَدَّمُوا وَ آثَارَهُمْ»

«آثارَهُمْ» از مادّه‌ «اثر» اشاره به كارهايى كه سنّت مى‌شود و بعد از انسان نيز موجب خير و بركت، و يا شر و زيان و گناه مى‌گردد. [3]

[أَثَم، آثام:]

«ذلِكَ يَلْقَ أَثَاماً»

«أَثَم» و «آثام» از مادّه‌ «اثم» در اصل به معناى اعمالى است كه انسان را از رسيدن به ثواب دور مى‌سازد؛ سپس به هر گونه گناه، اطلاق شده است؛ ولى در اينجا به معناى جزاى گناه است.

بعضى نيز گفته‌اند: «أَثَم» به معناى گناه و «آثام» به معناى كيفر گناه است. و اگر بعضى از مفسران، آن را به معناى بيابان، كوه، يا چاهى در جهنم ذكر كرده‌اند، در واقع از قبيل بيان مصداق است. [4]

[آثَرَكَ:]

«آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا»

«آثَرَكَ» از مادّه‌ «ايثار» در اصل، به معناى جستجوى اثر چيزى است، و از آنجا كه به فضل و نيكى اثر گفته مى‌شود، اين كلمه به معناى برترى دادن و فضيلت بخشيدن آمده است. بنابراين‌ «آثرك اللَّه علينا» مفهومش اين مى‌شود: خداوند تو را بر ما فضيلت بخشيده (البته به خاطر كارهاى نيك تو و اعمال بد ما). [5]

[آذَنْتُ:]

«آذَنْتُكُمْ عَلى‌ سَوَآءٍ»

«آذَنْتُ» از مادّه‌ «ايذان» به معناى اعلام كردن توأم با تهديد است؛ و گاه به معناى اعلان جنگ نيز آمده است. اما از آنجا كه اين سوره در «مكّه» نازل شده و در آنجا نه زمينه جهاد بود و نه حكم جهاد نازل شده بود، بسيار بعيد به نظر مى‌رسد كه اين جمله در اينجا به معناى «اعلان جنگ» باشد؛ بلكه ظاهر اين است: پيامبر با اين سخن مى‌خواهد اعلام‌

[1]. صافات، آيه 140 (ج 19، ص 169)

[2]. كهف، آيه 6 (ج 12، ص 382)

[3]. يس، آيه 12 (ج 18، ص 350)

[4]. فرقان، آيه 68 (ج 15، ص 178)

[5]. يوسف، آيه 91 (ج 10، ص 82)