مناطق مختلف نيز آمده است. «منقبت» نيز از همين ماده است، و به افعال و صفات برجسته اشخاص مى‌گويند، به خاطر نفوذ و تأثيرى كه در مردم دارد، و يا طريق را براى ترقى صاحبش مى‌گشايد. [1]

[نَقْدِر:]

«فَظَنَّ أَنْ لَّنْ نَّقْدِرَ»

«نَقْدِر» از مادّه‌ «قدر» به معناى سخت‌گيرى و تضييق است؛ چرا كه انسان به هنگام سخت‌گيرى كردن، هرچيزى را به قدر محدود در نظر مى‌گيرد نه گسترده و بى‌حساب. [2]

[نَقُصُّ:]

«تِلْكَ الْقُرى‌ نَقُصُّ»

«نَقُصُّ» از مادّه‌ «قصّه» گرفته شده است، در اصل به معناى پشت سر هم قرار گرفتن است و چون در شرح يك ماجرا مطالب پشت سر هم پياده مى‌شود به آن قصّه مى‌گويند. [3]

[نقع:]

«فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً»

«نقع» (بر وزن نفع) به معناى‌ «غبار» است، و اصل اين ماده به معناى فرو رفتن آب يا فرو رفتن در آب است، و از آنجا كه فرو رفتن در «غبار» نيز شباهت با آن دارد، اين كلمه، بر آن اطلاق شده، «نقيع» به آب راكد گفته مى‌شود. [4]

[نَقَمُوا:]

«وَ مَا نَقَمُوا مِنْهُمْ»

«نَقَمُوا» از مادّه‌ «نقم» (بر وزن قلم)، به معناى انكار و عيب گرفتن چيزى است، يا به زبان و يا به عمل از طريق مجازات، و «انتقام» نيز از همين ماده است. [5]

[نقيب:]

«اثْنَيْ عَشَرَ نَقيباً»

«نقيب» در اصل، از مادّه‌ «نقب» (بر وزن نقد) به معناى روزنه‌هاى وسيع، مخصوصاً راه‌هاى زيرزمينى مى‌باشد، و به رئيس و رهبر يك جمعيت از آن جهت «نقيب» مى‌گويند كه: از اسرار جمعيّت آگاه است، گويى در ميان آنها نقبى ايجاد كرده و از وضع آنها آگاه شده.

و گاهى‌ «نقيب» به كسى گفته مى‌شود كه:

رئيس جمعيت نيست و تنها معرِّف و وسيله شناسايى آنها است، و اگر به فضائل اشخاص، عنوان‌ «مناقب» اطلاق مى‌شود، به خاطر آن است كه با فحص و كنجكاوى بايد از آنها آگاه گشت.

بعضى از مفسران «نقيب» در آيه فوق را تنها به معناى آگاه و مطلع از اسرار گرفته‌اند. [6]

[1]. ق، آيه 36 (ج 22، ص 291)

[2]. انبياء، آيه 87 (ج 13، ص 528)

[3]. اعراف، آيه 101 (ج 6، ص 113)

[4]. عاديات، آيه 4 (ج 27، ص 268)

[5]. بروج، آيه 8 (ج 26، ص 348)

[6]. مائده، آيه 12 (ج 4، ص 393)؛ ق، آيه 36 (ج 22، ص 292)