عقيده و عمل از اصل توحيد منحرف سازد، بايد به سوى او بازگردد، و هر قدر اين امر تكرار شود، مانعى ندارد، تا سرانجام پايه‌هاى فطرت آن چنان محكم و موانع و دوافع آن چنان سست و بى اثر گردد، كه به طور مداوم در جبهه توحيد بايستيد، و مصداق تام‌ «وَ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّيْنِ حَنِيْفاً» گردد. [1]

[مَنْ يَشاء:]

«يُعَذِّبُ مَن يَّشآءُ»

مراد از جمله‌ «مَنْ يَشاء» (هر كه را بخواهد) همان مشيت توأم با حكمت است، يعنى هر كه را شايسته و مستحق بداند، كه مشيت خدا بى حساب نيست، و هماهنگ با شايستگى‌ها و استحقاق‌ها است. [2]

[مَوْئِل:]

«مِن دُونِهِ مَوْئِلًا»

«مَوْئِل» از مادّه‌ «وئل» (بر وزن سرو) به معناى «ملجأ و پناهگاه و وسيله نجات» است. [3]

[مواخِر:]

«وَ تَرَى الْفُلْكَ مَواخِرَ»

«مواخِر» جمع‌ «مَاخِرَة» از مادّه‌ «مَخْر» (بر وزن فخر) به معناى شكافتن آب از چپ و راست است، و به صداى وزش بادهاى شديد نيز گفته مى‌شود، و از آنجا كه كشتى‌ها به هنگام حركت آبها را با سينه خود مى‌شكافند به آنها «مَاخِر» يا «مَاخِرَه» مى‌گويند. [4]

[موازره:]

«وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‌»

«موازره» از مادّه‌ «وِزْر» به معناى معاونت است، چرا كه هر كسى به هنگام معاونت، قسمتى از بار ديگرى را بر دوش مى‌كشد. [5]

[مَوازِين:]

«ثَقُلَتْ مَوازينُهُ»

«موازين» جمع‌ «ميزان» به معناى وسيله سنجش وزن است، منظور از «ميزان سنجش اعمال» يك ترازوى ظاهرى دو كفه و مانند آن كه براى سنجش وزن اجسام به كار مى‌رود نيست.

بلكه منظور، وسيله مناسبى است كه ارزش اعمال آدمى را با آن مى‌سنجند، و به تعبير ديگر، ميزان، مفهوم وسيعى دارد كه همه وسائل سنجش را شامل مى‌شود، و به طورى كه از روايات مختلف برمى‌آيد، ميزان سنجش اعمال انسان‌ها و حتى خود انسان‌ها در آن روز، پيشوايان بزرگ و

[1]. روم، آيه 31 (ج 16، ص 442)

[2]. عنكبوت، آيه 21 (ج 16، ص 255)

[3]. كهف، آيه 58 (ج 12، ص 519)

[4]. نحل، آيه 14 (ج 11، ص 205)

[5]. فاطر، آيه 18 (ج 18، ص 244)