ظ

[ظالِمِين:]

«الظَّالِمينَ لَهُمْ عَذابٌ»

تعبير به‌ «ظالِمِين» از مادّه‌ «ظُلْم»، درباره مشركانى كه عقيده به تشريع‌هايى در برابر قوانين الهى داشتند، به خاطر وسعتى است كه در مفهوم «ظلم» وجود دارد، و به هر كارى كه در غير موردش صورت گيرد، اطلاق مى‌گردد. [1]

[ظُفُر:]

«حَرَّمْنَا كُلَّ ذي ظُفُرٍ»

«ظُفُر» (بر وزن شتر) در اصل، به معناى «ناخن» مى‌باشد، ولى به سمّ حيوان‌هاى سمّ‌دار (آنها كه همچون اسب، سم‌هايى دارند كه شكاف ندارد نه مانند گوسفند و گاو كه داراى سم شكافته مى‌باشند) نيز اطلاق شده؛ زيرا سمّ‌هاى آنها شبيه ناخن است، و نيز به پاى شتر كه نوك پاى او يكپارچه است و شكافى ندارد، گفته‌اند.

بنابراين، از آيه فوق چنين استفاده مى‌شود كه تمام حيواناتى كه‌ «سم چاك» نيستند اعم از چهارپايان يا پرندگان، بر يهود تحريم شده بود. [2]

[ظِلال:]

«وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ»

«ظِلال» جمع‌ «ظلّ» به معناى سايه است، خواه، سايه‌اى مانند سايه درختان در روز، و يا سايه‌اى كه در تاريكى شب حاصل مى‌شود. [3]

[ظلَّام:]

«بِظَلَّامٍ لِّلْعَبيد»

«ظلَّام» از مادّه‌ «ظُلْم»، صيغه مبالغه و به معناى بسيار ظلم‌كننده است، انتخاب اين كلمه در اينجا با آن كه خداوند كمترين ظلمى روا نمى‌دارد، شايد به خاطر اين باشد كه اگر او مردم را مجبور به كفر و گناه كند و انگيزه‌هاى كارهاى زشت را در آنان بيافريند و سپس آنها را به جرم اعمالى كه جبراً انجام داده‌اند كيفر دهد، ظلم كوچكى انجام نداده، بلكه‌ «ظلَّام» خواهد بود!

و ممكن است اشاره به اين باشد كه مقام علم و قدرت و عدل خداوند، چنان است كه اگر ستم كوچكى به كسى كند، بزرگ و بسيار خواهد بود، و مصداق «ظلّام» خواهد شد، بنابراين او از هر گونه ستمى بر كنار است.

و يا ناظر به كثرت افراد و مصاديق است؛ چرا كه اگر ستم كوچكى به بنده‌اى كند، افراد شبيه او بسيارند، و مجموعاً ظلم بسيار مى‌شود. به هر حال، اين تعبير، دليل بر

[1]. شورى‌، آيه 21 (ج 20، ص 426)

[2]. انعام، آيه 146 (ج 6، ص 31)

[3]. رعد، آيه 15 (ج 10، ص 186)؛ مرسلات، آيه 41 (ج 25، ص 423)