خ‌

[خائِنَةٍ:]

«تَطَّلِعُ عَلَى‌ خآئِنَةٍ»

«خائِنَةٍ» گر چه اسم فاعل است، ولى در اينجا معناى مصدرى دارد و مساوى با خيانت است و در ادبيات عرب اين موضوع سابقه دارد كه «اسم فاعل» به معناى «مصدر» مى‌آيد، مانند: «عافية» و «خاطية». اين احتمال را نيز داده‌اند كه «خائِنَةٍ» صفت «طائفة» مى‌باشد كه در تقدير است. [1]

[خابَ:]

«وَ خابَ كُلُّ جَبَّارٍ»

«خابَ» از مادّه‌ «خيبة» (بر وزن غيبة) به معناى از دست رفتن مطلوب است كه با كلمه نوميدى در فارسى تقريباً مساوى است. [2]

[خاتم:]

«اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِيِّينَ»

«خاتم» (بر وزن حاتم) آن گونه كه ارباب لغت گفته‌اند، به معناى چيزى است كه به وسيله آن پايان داده مى‌شود، و نيز به معناى چيزى آمده است كه با آن اوراق و مانند آن را مهر مى‌كنند. [3]

[خازن:]

«وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُهآ»

«خازن» به حافظ و نگاهبان گفته مى‌شود. [4]

[خاسِرُون:]

«هُمُ الْخاسِرُونَ»

تعبير به: خاسِرُون‌ «زيانكاران»، به خاطر آن است كه حبّ دنيا چنان انسان را سرگرم مى‌كند كه سرمايه‌هاى وجودى خويش را در راه لذات ناپايدار، و گاهى، در اوهام و پندارها، صرف مى‌كند و با دست خالى از اين دنيا مى‌رود، در حالى كه، با داشتن سرمايه‌هاى بزرگ، براى زندگى جاويدانش كارى نكرده است. [5]

[خاسِى‌ء:]

«قِرَدَةً خاسِئينَ»

«خاسِى‌ء» از مادّه‌ «خَسْأ» و «خسوء» (بر وزن نسل و شيوع) به معناى طرد و ذلت است، اين تعبير در اصل به معناى راندن و طرد كردن سگ آمده، سپس در معناى وسيع‌ترى كه راندن توأم با تحقير باشد در موارد ديگر نيز به كار رفته است و هر گاه، در مورد «چشم» به كار رود، به معناى خسته و ناتوان شدن است. [6]

[1]. مائده، آيه 13 (ج 4، ص 400)

[2]. ابراهيم، آيه 15 (ج 10، ص 349)؛ شمس، آيه 10 (ج 27، ص 63)

[3]. احزاب، آيه 40 (ج 17، ص 363)

[4]. زمر، آيه 71 (ج 19، ص 574)

[5]. منافقون، آيه 9 (ج 24، ص 186)

[6]. بقره، آيه 65 (ج 1، ص 351)؛ ملك، آيه 4 (ج 24، ص 331)