ح‌

[حاجِزِين:]

«أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزينَ»

«حاجِزِين» جمع‌ «حاجز» به معناى مانع است. [1]

[حاجُّوكَ:]

«فَإِنْ حَاجُّوكَ»

«حاجُّوكَ» از مادّه‌ «مُحاجّه» در لغت به معناى بحث، گفتگو، استدلال و دفاع از يك عقيده يا يك مسأله است. [2]

[حاذرون:]

«وَإِنَّا لَجَميعٌ حاذِرُونَ»

بعضى از مفسران، «حاذرون» را از مادّه‌ «حَذْر» به معناى خوف و ترس از توطئه آنها تفسير كرده‌اند. و بعضى از «حَذَر» به معناى هوشيارى، بيدارى و آمادگى از نظر نيرو و سلاح، ولى اين دو تفسير با هم منافاتى ندارد، چرا كه فرعونيان هم بيمناك بودند و هم آمادگى براى مقابله داشتند. [3]

[حاشَ:]

«وَ قُلْنَ حاشَ لِلَّهِ»

«حاشَ لِلَّهِ» از مادّه‌ «حشى» به معناى طرف و ناحيه است، و «تحاشى» به معناى كناره‌گيرى مى‌آيد و مفهوم جمله «حاشَ لِلَّهِ» اين است كه خدا منزه است، اشاره به اين كه يوسف عليه السلام بنده‌اى است پاك و منزه. [4]

[حاشرين:]

«فِي الْمَدآئِنِ حاشِرينَ»

«حاشرين» از مادّه‌ «حشر» به معناى بسيج كردن گروهى از مردم به سوى ميدان جنگ يا مانند آن است، و به اين ترتيب، مأموران مى‌بايست ساحران را به هر قيمتى كه ممكن است براى مبارزه با موسى عليه السلام بسيج كنند. [5]

[حاصِب:]

«يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً»

«حاصِب» از مادّه‌ «حَصْب» به معناى طوفان و بادى است كه‌ «حصباء» يعنى سنگريزه‌ها را حركت مى‌دهد و پشت سر هم بر جايى مى‌كوبد، و در اصل از «حصباء» به معناى سنگريزه گرفته شده است. [6]

[حافِرَه:]

«لَمَرْدُودُونَ فِي الْحافِرَةِ»

«حافِرَه» از مادّه‌ «حفر» در اصل به معناى كندن زمين است؛ و اثرى كه از آن باقى مى‌ماند «حفره» ناميده مى‌شود. سم اسب را «حافر» مى‌گويند، چون زمين را حفر

[1]. حاقه، آيه 47 (ج 24، ص 482)

[2]. آل عمران، آيه 20 (ج 2، ص 553)

[3]. شعراء، آيه 56 (ج 15، ص 262)

[4]. يوسف، آيه 31 (ج 9، ص 466)

[5]. شعراء، آيه 36 (ج 15، ص 244)

[6]. اسراء، آيه 68 (ج 12، ص 218)؛ عنكبوت، آيه 40 (ج 16، ص 290)؛ قمر، آيه 34 (ج 23، ص 70)