چاه نشوند؛ و حكم كرد كه اهل باديه مانع زيادى آب نشوند تا زيادى سبزه از بين برود؛ ...

شك نيست كه اين احكام، در وقايع مختلفى صادر شده، ولى «عباده»، متن احكام را جداى از موارد صدور آن‌ها ذكر كرده؛ و مضمون حديث، شاهد خوبى بر اين مدعا است. بر اين اساس، طبيعى به نظر مى‌رسد كه قول حضرت صلى الله عليه و آله: «لا ضرر و لا ضرار»، به طور مستقل صادر نشده باشد، بلكه اين حكم نيز در قضيه خاص يا موارد متعدّدى از حضرت صادر شده، ولى عباده آن را جداى از مورد آن در اين‌جا نقل كرده است. و احتمال هم دارد كه دقيقاً همان قضيّه سمرة بن جندب باشد، يا آن‌كه مربوط به قضيّه شفعه، يا قضيّه منع زيادى آب، باشد. در اين صورت ما نمى‌توانيم به اين جمله به عنوان حكمى مستقل، كه به صورت كلّى از حضرت صادر شده نگاه كنيم.

2. ابن اثير، در «النهاية» [1]، به صورت مرسل از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل كرده كه فرمود: «لا ضرر و لا ضرار فى الإسلام». [2]

[1]. النهايه فى غريب الحديث و الاثر، ج 3، ص 172.

[2]. الضرُّ: ضد النفع. ضَرَّه يَضُرُّه ضَراً وضِراراً وأضرِّ به يُضِرُّ إضراراً. فمعنى قوله: لا ضرر، أى لا يَضُرُّ الرجل أخاه فَيَنْقُصَه شيئاً من حقه. والضِّرارُ: فَعالٌ من الضر، أى لا يجازيه على إضراره بإدخال الضَّرَر عليه. والضَّرَرُ: فعل الواحد. والضِّرارُ: فعل الإثنين. والضَّرَر: ابتداء الفعل. والضِّرارُ: الجزاء عليه. وقيل الضَّررُ: ما تضرُ به صاحبك وتنتفع به أنت. والضِّرَار: أن تَضُرُّه من غير أن تنتفع به. وقيل هما بمعنى، و تَكرَارُهُما للتأكيد.