تنبيه هشتم: ضرر زدن به غير به منظور دفع ضرر از خود

شيخ انصارى قدس سره در ملحقات مكاسب، در تنبيه چهارم از تنبيهات رساله قاعده «لا ضرر»، مى‌نويسد: «مقتضاى قاعده اين است كه وارد كردن ضرر به ديگرى به منظور دفع ضرر از خود جايز نيست؛ و هم‌چنين دفع ضرر از ديگرى با كارى كه موجب ضرر به خود مى‌شود واجب نيست، زيرا جواز در مورد اوّل، و وجوب در مورد دوم، دو حكم ضررى هستند». [1] سپس قول مشهور فقهاء مبنى بر عدم جواز اسناد ديوارى كه خوف فرو ريختن آن مى‌رود به شاخه نخل‌ [2] همسايه را، فرع بر مورد اوّل؛ و جواز ضرر زدن به ديگرى به هنگام اكراه يا تقيه را، فرع بر مورد دوم دانسته است؛ به اين معنا كه اگر ظالمى امر كند به كسى ضرر وارد كن، يا تهديد كند كه اگر ضرر وارد نكنى فلان كار را مى‌كنم، بر شخص جايز است براى دفع ضررى كه ظالم وعده آن را داده، به آن كس ضرر وارد كند، و واجب نيست به خاطر دفع‌

[1]. رسائل فقهية (شيخ انصارى)، ص 122: « [التنبيه‌] الرابع؛ إنّ مقتضى هذه القاعدة أن لايجوز لأحد إضرار إنسان ...».

[2]. الجِذع: واحد جُذوع النخلة، و قيل: هو ساق النخلة، والجمع أجذاع وجُذوع. (لسان‌العرب، ج 8، ص 45).