پاسخ اشكال شيخ انصارى‌

مى‌توان در مقابل اين اشكال، اين‌گونه دفاع كرد كه حكم پيامبر صلى الله عليه و آله به كندن درخت، از باب احقاق حق، و ريشه كن كردن ماده ظلم و فساد است، چرا كه اگر نخل مزبور باقى مى‌ماند، مرد انصارى دائماً در زحمت و عذاب به سر مى‌برد و شايد منشأ مفاسد ديگرى نيز مى‌شد، پس براى دفع شرّ سمره و قطع ظلم او بر انصارى- كه بر ولىّ امر مسلمين واجب است- راهى جز كندن نخل و انداختن آن وجود نداشت. بنابراين، تعليل حكم به نفى ضرر، تعليل درستى است؛ زيرا اگر بپذيريم كه دخول سمره بر مرد انصارى بدون اجازه او، ضررى است كه در شريعت نفى شده است، و راه دفع اين ضرر، منحصر در كندن نخل است، پس تعليل حكم كندن نخل به «لا ضرر و لا ضرار» صحيح است، و از باب تعليل به علت سابقه است، و اين نحو تعليل صحيح است، و اشكال مزبور وارد نيست.

و اين حكم، اختصاص به پيامبر صلى الله عليه و آله ندارد، بلكه حاكمان شرع نيز اگر چاره‌اى در قطع دست ظالم و حفظ حق مظلوم نداشته باشند مى‌توانند چنين حكمى كنند.

پس اين‌كه محقّق نايينى قدس سره‌ [1] تعليل مزبور را نپذيرفته و فرموده‌اند

[1]. رسالة فى قاعدة نفى الضرر (خوانسارى)، ص 209: «... فأمر صلى الله عليه و آله بقلع عذقه من باب‌الولاية العامّة حسما للفساد».