پس آنچه در مشاعر مقدّس و مناسک حج مهم است، توجّه قلبی به خداوند است که سرّ حج و اعمال آن میباشد و به هر مقدار، زبان با دل همراهی کند، بهتر و پسندیدهتر است. ذبح قربانی نیز، مهمترین عرصهای است که ذکر زبانی با ذکر قلبی پیوند میخورد و باعث ترقّی و تعالی حج گزار میشود.
ده. بهره مندی نیازمندان و مستمندان
یکی از حکمتها و اسرار قربانی، بهره مندی و استفاده فقیران و گرسنگان، از گوشتهای گوسفند و گاو است. این منافاتی با سایر فلسفههای قربانی (مانند از شعائر الهی بودن آن) ندارد؛ چنانکه آیت الله جوادی مینویسد: ممکن است یکی از حکمتهای آن (قربانی)، بهره مندی گرسنگان و محرومان از گوشت قربانی باشد؛ گرچه در این زمان از این سنّت الهی و برنامه جامع و سودمند، بهرهبرداری صحیح و مطلوب نمیشود.
رسول گرامی اسلام درباره این فلسفه قربانی میفرماید: «انّما جَعَل الله هذا الاضحی لتشبَعَ مساکینَهُم من اللحم فاطعَموهم»؛ «خداوند قربانی را مقرر و واجب کرده تا بینوایان و مسکینان از گوشتشان استفاده کنند وسیر شوند؛ پس آنها را اطعام کنید». در حدیث دیگری امام صادق (ع) از آن حضرت نقل میکند: «تشریع و فلسفه قربانی، به جهت این بود که از این طریق، گشایشی در امور اقتصادی بی نوایان فراهم گردد».[2]
[1] جرعه ای از صهبای حج، ص 228. [2] علل الشرایع، ص 437.