اصل نخستین در عبادات و اعمال، مباشرت مکلف در انجام آنها است، ولی شارع مقدس در برخی موارد، نیابت را مجاز شمرده و حتی گاهی نسبت به آن تاکید کرده و نایب گرفتن در اعمال را ترویج نموده است. از جمله این موارد «حج» است. کسی که حج بر او مستقر شده و انجام نداده است و خود نیز فعلًا قادر بر انجام آن نیست، باید نایب بگیرد؛ چه در حال حیات و چه این‌که فرد در حالی که حج بر او واجب شده بوده، مرده باشد.
اگر کسی واجب الحج هم نباشد، مستحب است برای انجام حج نایب بگیرد و شخص یا اشخاصی را اجیر کند تا به نیابت از او، حج به‌جای آورند. امام هشتم (ع) فرمود:
«مَنْ حَجَّ بِثَلَاثَةٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَدِ اشْتَرَی نَفْسَهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالثَّمَنِ»؛[1] «کسی که سه مؤمن را به حج بفرستد، گویا جان خود را با بها از خداوند خریده است».
علاوه بر نیابت در حج و عمره، طواف به نیابت از دیگران- به‌ویژه