مى‌كند) آنها آدميان را مى‌بينند و آدميان آنها را نمى‌بينند. قتاده گويد: بخدا، دشمنى كه ترا از جايى مى‌نگرد كه تو او را نمى‌نگرى، غير قابل تحمل است مگر نسبت بكسانى كه در پناه خدا باشند. علت اينكه مى‌گويد: غير قابل تحمل است، اين است كه دشمنى كه ديده نشود، خطرش بيشتر است، از اينرو بايد هر گاه احساس كرديم كه وسوسه‌اى در خاطرمان مى‌گذرد، احتياط كنيم، زيرا ممكن است از شيطان باشد.

علت اينكه بشر، شيطان را نمى‌بيند اين است كه جسم شيطان شفاف و لطيف است و ديدن او نيازمند بينايى نيرومندترى است. ابو الهذيل و ابو بكر بن اخشيد گويند:

ممكن است خداوند آنها را در نظر افرادى كه احضار جن مى‌كنند، ظاهر سازد. عقيده على بن عيسى نيز همين است. مرحوم شيخ مفيد (ره) نيز اين مطلب را تأييد كرده است.

شيخ ابو جعفر طوسى (قدس اللَّه روحه) مى‌گويد: اين قول، اقوى است. اما جبائى گويد: جن و شياطين را نمى‌توان ديد، زيرا خداوند متعالى مى‌فرمايد: شما آنها را نمى‌بينيد. تنها ممكن است در زمان پيمبران بوسيله آنها ديده شوند، همانطورى كه در آن زمان ممكن بود فرشتگان نيز بوسيله انبياء خدا بمردم نشان داده شوند.

(إِنَّا جَعَلْنَا الشَّياطِينَ أَوْلِياءَ لِلَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ‌): ما حكم كرده‌ايم كه شيطانها دوستان مردم بى‌ايمان هستند، زيرا به ترويج باطل و توسعه فساد يكديگر را كمك مى‌كنند. در جاى ديگر مى‌فرمايد:(وَ جَعَلُوا الْمَلائِكَةَ الَّذِينَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ إِناثاً) (زخرف 19) يعنى آنها حكم كردند كه فرشتگان كه بندگان خدايند، از جنس زنان هستند و دختران خدايند و اين حكم، باطل بود. در عين حال، خداوند متعال خاطر نشان مى‌كند كه شيطانها با همه ترس و عداوتى كه دارند، حريف مردم مؤمن نيستند.

تنها نسبت بكفار و جاهلان و فاسقان و غافلان، قدرتى دارند و بس!( وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدْنا عَلَيْها آباءَنا): رسم مشركين اين بود كه موقع طواف، زن و مرد عريان مى‌شدند و خانه خدا را طواف مى‌كردند. مى‌گفتند:

همانطورى كه از مادر تولد شده‌ايم طواف مى‌كنيم، چرا در وقت طواف، لباسى بپوشيم كه هنگام ارتكاب گناه، بر تن داشته‌ايم؟! اين كار، در ميان طوايف قريش و كنانه و