ايمانشان، نيكى كرده‌اند 2- سدّى گويد: يعنى در آن حال ايمان و كار نيكو فايده ندارد، زيرا تكليف زايل شده است. اينها در صورتى فايده دارند كه پيش از آن حال، واقع شوند. پس مقصود اين است كه ايمان آن روز اگر چه توام با كار نيكو باشد، بى- فايده است. ايمان و كار نيكو اگر از پيش باشند، مفيد هستند. 3- در حقيقت، مطلب را ميان دو چيز مردّد كرده است: ايمان و كار نيكو. مى‌فرمايد: در آن روز ايمان كسى كه قبلا ايمان نياورده، يا كار نيكى انجام نداده، سودى ندارد. بله، اگر قبلا ايمان آورده باشد، يا اينكه در ايمانش كار نيكى انجام داده باشد، آن ايمان و آن كار نيك بحالش مفيد هستند. پس مقصود اين است كه: آن روز ايمان كفار و طاعت مؤمنين بى فايده است.

كسى كه قبلا ايمان آورده، ايمانش فقط مفيد است و كسى كه قبلا طاعتى كرده، طاعتش مفيد است. اين قول قويتر است.

(قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ‌): بگو: شما در انتظار اين آيات باشيد كه ما هم براى شما انتظار مى‌كشيم.

اين آيه تشويق مى‌كند كه مردم پيش از آن وقت كه توبه سودى ندارد، ايمان آورند و عمل كنند. برخى معتقدند كه ايمان، نام كارهايى است كه انسان بنام طاعت انجام ميدهد. لكن از اين آيه بر مى‌آيد كه ايمان حالت قلبى است. خلاصه مطلب آيه اين است كه ايمان و عمل هر دو قبل از فرا رسيدن لحظات اضطرار لازم است و الا بى فايده هستند. حاكم ابو سعيد مى‌گويد: اين آيه، خلاف گفتار مرحبه را- كه فقط ايمان را كافى مى‌دانند و براى عمل ارزشى قائل نيستند- ثابت مى‌كند، زيرا مفاد آيه اين است كه تنها ايمان كافى نيست. بلكه عمل نيك هم لازم است. اما نميدانم آيه چگونه بر اين مطلب دلالت مى‌كند؟[1]

[1] هيچيك از اقوالى كه در متن آمده، حتى قول سوم كه مؤلف بزرگوار قويتر از همه ميدانند، معناى آيه را روشن نميكند بالعكس گفتار حاكم ابو سعيد كه مورد ايراد و طعنه مؤلف عاليقدر قرار گرفته است، معناى آيه را روشن مى‌سازد. اجمال مطلب اين است كه مى‌فرمايد: ايمان كسى كه تا آن روز ايمان نياورده سودى ندارد و همچنين ايمان كسى كه قبلا ايمان آورده، لكن در گناهان( غوطه‌ور شده و كار خيرى انجام نداده، سودى ندارد، زيرا جمله« لا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمانُها» بطور كلى ايمان آن روز را بى فايده تلقى مى‌كند، خواه ايمان بدون سابقه قبلى باشد و همان روز پيدا شده باشد( لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ) و خواه مربوط به سابق باشد، اما ايمان بدون عمل خير باشد( أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمانِها خَيْراً) بنا بر اين آيه خلاف قول مرحبه را اثبات مى‌كند و اين همان مطلبى است كه حاكم ابو سعيد گفته.