وعده پروردگار را حق يافتيد؟

نكته‌اى كه در آيه است، اين است كه براى آينده، ماضى بكار رفته و اين بخاطر اين است كه وقوع اين جريان حتمى است. نكته ديگر اينكه: اهل بهشت، وعده بهشت را بخودشان مربوط مى‌كنند، نه بكفار. گويى مقصودشان اين است كه خداوند فقط به ايشان وعده بهشت داده است نه به ديگران كه اهل دوزخ هستند. سر اين مطلب اين است كه خداوند بهشت را به شرط ايمان وعده مردم كرده است. پس كسانى كه ايمان ندارند، به آنها وعده‌اى داده نشده است، اما چرا اهل بهشت، اين سؤال را از اهل دوزخ ميكنند؟ علت اين است كه آنها در دنيا مؤمنين را تكذيب مى‌كردند و خود را رستگار مى‌دانستند. در حقيقت اين يك ضربه انتقامى است كه از اهل بهشت بر اهل جهنم وارد ميشود و بدينوسيله شادى و سرفرازى خود را ابراز ميدارند و آنها را شماتت مى‌كنند و بر حسرتشان مى‌افزايند.

(قالُوا نَعَمْ‌): اهل دوزخ گويند: آرى! وعده خداوند حق بود.

(فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ‌): در اين وقت از ميان آنها يك منادى- كه صدايش بگوش طرفين مى‌رسد- اعلام مى‌كند كه غضب و لعنت خدا بر مردم كافر. اينكه ظالم را كافر تفسير مى‌كنيم بقرينه بعد است.

(الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ كافِرُونَ‌):

آنان كه از راه خدا اعراض مى‌كردند و از راه راست منحرف مى‌شدند و به آخرت كفر مى‌ورزيدند. برخى گويند: يعنى كسانى كه ديگران را از راه خدا منحرف مى‌كردند ...

ابن عباس گويد: منظور از(يَبْغُونَها عِوَجاً) اين است كه به غير خدا ملحق ميشوند و چيزهايى را مورد تعظيم قرار مى‌دهند كه خداوند تعظيم نمى‌كند. برخى گويند:

يعنى براى راه راست خدا يك مسير انحرافى مى‌جويند و اينطور وانمود مى‌كنند كه به آن ضرر مى‌زنند و با شبهه‌ها و ايجاد شك و ترديد، ميخواهند در برابر حق خود نمايى كنند.

گويند: كسى كه چنين ندايى سر مى‌دهد، مالك است كه خزينه‌دار آتش است»