بيان آيه 35- 36- 37

لغت‌

نفق: نقب و پناهگاه در زير زمين. اصل اين كلمه به معناى خارج شدن است.

منافق يعنى كسى كه خارج از ايمان است. نفقه يعنى چيزى كه از دست انسان خارج مى‌شود.

سلّم: نردبان وسيله سالمى براى بالا رفتن.

استجابت: فرق آن با اجابت اين است كه در استجابت، معناى قبول است ولى اجابت، اعم از رد و قبول است. برخى هر دو را بيك معنى دانسته‌اند.

اعراب‌

(فَإِنِ اسْتَطَعْتَ‌): جواب شرط محذوف است. يعنى «فافعل» حذف جواب شرط در هر جا كه معلوم باشد، صحيح است.

مقصود

(وَ إِنْ كانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْراضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِيَ نَفَقاً فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِي السَّماءِ فَتَأْتِيَهُمْ بِآيَةٍ): خداوند متعال، به پيامبر خود مى‌گويد: اينها از كفر خود دست بردار نيستند و ايمان نمى‌آورند، اگر بى‌ايمانى و گمراهى آنها بر تو دشوار است، در صورتى كه مى‌توانى، راهى بدرون زمين يا نردبانى بسوى آسمان، پيدا كن و براى آنها نشانى بياور كه آنها را به ايمان مجبور كند و كفر را ترك كنند. ابن عباس مى‌گويد:

مقصود اين است كه آيه‌اى بهتر و آشكارتر از قرآن وجود ندارد كه براى آنها بياورى.

كسى كه در برابر قرآن سر تسليم فرو نياورد، در برابر هيچ چيز تسليم نميشود.

(وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدى‌): اگر خدا ميخواست، اين قدرت را داشت كه آنها را مجبور كند كه دست از كفر برداشته، مسلمان شوند، لكن چنين كارى نميكند،