بيان آيه 1- 2

تعداد آيات‌

بنا بر تعداد عراقيان و شاميان دو آيه و بنا بر تعداد حجازيان سه آيه است. دسته اخير(وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ) را پايان آيه دو دانسته‌اند.

لغت‌

عدل: خلاف جور.

اجل: پايان مدت. اجل انسان، يعنى پايان عمرش امتراء: شك. بيان شبهه، بدون اينكه جوابى به آن داده شود.

مقصود

خداوند، اين سوره را با ستايش خويش آغاز ميكند، تا بمردم بفهماند كه او سزاوار همه ستايش‌هاست، زيرا تمام نعمتهاى اصلى و فرعى از اوست و صفات عالى به او اختصاص دارد. مى‌فرمايد:

(الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ‌): ستايش مخصوص خدايى است كه آسمانها و زمين را با همه صنايع عجيب و حكمتهاى بديع آنها، اختراع كرده است.

برخى گويند: يعنى خدا را- كه آفريدگار آسمانها و زمين است- ستايش كنيد، بنا بر اين منظور، امر است. علت اينكه امر را بصورت خبر آورده، اين است كه براى بيان مقصود، رساتر است، زيرا جامع دو مطلب است: يكى اينكه حمد مخصوص خداست. ديگر اينكه مردم وظيفه دارند خدا را حمد كنند.

ما در باره معناى حمد و تفسير آن، بقدر كافى، در سوره حمد گفتگو كرده‌ايم.

(وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ): سدّى و جماعتى از مفسران گويند: منظور از آفرينش ظلمتها و نور، شب و روز است. قتاده گويد: منظور بهشت و جهنم است.