نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 8 صفحه : 274
(قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها):
خداوند متعال به آنها مىفرمايد: آتش محل اقامت شماست و براى هميشه در آن عذاب
مىشويد.
(إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ): مگر آنچه خدا
بخواهد. درباره اين استثنا چند قول است: 1- از ابن عباس روايت است كه وعيد كفار
مبهم و نامعلوم بود. سپس بوسيله اين آيه معلوم شد:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ)
(نساء 48: خداوند گناه شرك را نمىآمرزد) 2- مقصود استثناى از روز قيامت است. زيرا
منظور از(يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ) همين روز است. از
اينرو فرمود: آنها از روز حشر در جهنم جاودانى هستند. از اين مدت بيكران، مقدار
حشر آنها از قبور و مدت حساب، استثنا شده است.
اين قول از زجاج است. وى گويد ممكن است استثناء از كيفيت عذاب باشد
يعنى مگر آنچه خدا بخواهد كه آنها را بچند برابر عذاب كند.
3- بازگشت استثنا به مسلمانان گنهكار است. آنها در مشيت خداوند
هستند.
اگر بخواهد آنها را عذاب مىكند و اگر بخواهد به لطف خويش مىبخشد.
4- عطا گويد: يعنى مگر آنچه خدا بخواهد نسبت به آنان كه از كفر باز
گشته، ايمان آوردهاند.
(إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ):
خداوند در كارهاى خود حكيم و بهر چيزى داناست.
برخى گويند: يعنى در كيفر و عفو مردم حكيم و بحال كسانى كه مستحق
پاداش يا كيفرند و به اندازه استحقاقشان داناست.
(وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً بِما كانُوا
يَكْسِبُونَ): و همچنين به منظور امتحان، ظالمان را بخود وا مىگذاريم و آنها را
دوست يكديگر مىكنيم تا به كارهاى يكديگر علاقه نشان دهند تا كيفرى كه به آنها
مىدهيم، تابع ميزان استحقاق آنها باشد، در عين حال همين هم بواسطه كردارى است كه
انجام دادهاند. اين معنى از على بن عيسى است. ابو على جبائى گويد: يعنى همانطورى
كه در روز قيامت اين ستمكاران جن و انس را بيكديگر وا مىگذاريم و از آنها تبرى
مىجوييم، ظالمان را نيز بيكديگر وا مىگذاريم و افرادى كه از ديگران پيروى
كردهاند به متبوعشان
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 8 صفحه : 274