دلالت آيه‌

از اين آيه بر ميآيد كه بر حيوانى كه سر بريده ميشود، بايد نام خدا برده شود و ذبيحه‌هاى كافران را نبايد خورد، زيرا آنها نام خدا را نميبرند، آنها كه نام خدا را ميبرند، معتقد بوجوب و لزوم آن نيستند و معتقدند كه نام خدايى را ميبرند كه شريعت عيسى و موسى را ابدى كرده است. پس نام خداى حقيقى نميبرند.

(وَ ما لَكُمْ أَلَّا تَأْكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ‌): چرا از خوردن آنچه نام خدا بر آن برده شده است، خوددارى ميكنيد؟ برخى گويند: يعنى شما را نسزد كه از آنچه در موقع ذبح، نام خدا بر آن ياد شده است، نخوريد.[1]( وَ قَدْ فَصَّلَ لَكُمْ ما حَرَّمَ عَلَيْكُمْ‌): خداوند آنچه بر شما حرام است، براى شما بيان كرده است. برخى گفته‌اند: منظور آيه:(حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ ...) (مائده 3) ميباشد. لكن سوره مائده، بعد از اين سوره نازل شده است. مگر اينكه گفته شود: منظور اين است كه بزبان پيغمبر بيان شده است. سپس قرآن بيان كرده است. برخى گفته‌اند: منظور آيه‌(قُلْ لا أَجِدُ فِي ما أُوحِيَ إِلَيَّ ...) (آيه 145 همين سوره) است.

(إِلَّا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ‌): تنها در يك صورت جايز است كه چيز حرام را بخوريد و در آن صورتى است كه بخواهيد از گرسنگى جان بدهيد. آن هم باندازه‌اى كه جانتان حفظ شود. برخى گفته‌اند: مى‌تواند به اندازه‌اى كه سير شود بخورد.

جبائى گويد: از اين آيه برميآيد كه كسى كه اجبارش كرده‌اند، مى‌تواند از چيزهاى حرام بخورد، زيرا او هم جانش در خطر است.

(وَ إِنَّ كَثِيراً لَيُضِلُّونَ بِأَهْوائِهِمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ‌): بسيارى از افراد، مردم را با هواى نفس خود و بدون علم گمراه مى‌كنند يا گمراه ميشوند.[2]

[1]- در مورد اعراب اين جمله، در سوره بقره ذيل آيه 246 گفتگو شده است. بعقيده زجاج و بصريان« ما» براى استفهام و بعقيده برخى« ما» حرف نفى است.

[2]- در اينجا اسم« ان» نكره است. لكن، مانعى ندارد، زيرا خود كلام ابهام را از بين برده و مفيد فايده كرده است.