بگشايد.

جبايى گويد: يعنى بلاد اهل شرك را فتح مى‌كند. قتاده گويد: مقصود داورى و فيصله است. جامع همه اين اقوال، قول ابن عباس است. وى گويد: يعنى اراده خداوند متعال اين است كه محمد ص را بر جميع خلق پيروزى بخشد.

(أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ‌): سدى گويد: يا امرى از جانب حق برسد كه در آن عزت مؤمنان و ذلت اهل شرك و ظهور اسلام باشد. حسن و زجاج گويند: اين امر، آشكار ساختن نفاق منافقان و امر بجنگ آنان است. جبايى گويد: اين امر، در مرتبه‌اى پايين‌تر از مرتبه فتح بلاد شرك يا مرگ اين منافق است. مقاتل گويد: كشتن مردان و اسير كردن زنان و كودكان بنى قريظه و اخراج بنى النضير است. قول ابن عباس نيز همين است كه مى‌گويد: منظور از امر، اراده هلاك آنان است. ممكن است منظور هلاك يهوديان و منافقان هر دو باشد.

(فَيُصْبِحُوا عَلى‌ ما أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نادِمِينَ‌): تا اهل نفاق از كردار خود و دوستى يهود و رسانيدن اخبار به ايشان، نادم گردند. اين معنى از ابن عباس و قتاده است.

مقصود اين است كه هر گاه خداوند، اسباب فتح و پيروزى مسلمانان را فراهم كرد، آنها از كفر و نفاق خود پشيمان مى‌گردند.

(وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا): مردم مؤمن در حالى كه از جرات و جسارت منافقان نسبت بخداوند و اظهار ايمان دروغين، دچار شگفتى شده‌اند، خدا و رسولش را در ظاهر و باطن، تصديق كرده، گويند:

(أَ هؤُلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ‌): «جهد» مصدر منصوب است. يعنى:

«جهدوا جهد ايمانهم» عطا گويد: يعنى اينها منافقانى هستند كه سوگندهاى سخت و مؤكد ياد مى‌كردند و مى‌گفتند كه داراى ايمان هستند و مردم مؤمن را يارى مى‌كنند؟!( إِنَّهُمْ لَمَعَكُمْ‌): مقصود آنها از سوگند، اين بود كه نشان دهند كه با شما و بكمك شما و از لحاظ ايمان مثل شما هستند.