دائره: در اينجا دولت است كه از دست عده‌اى خارج شود و بدست عده‌اى ديگر قبلا در دستشان بوده است، برسد.

حميد ارقط گويد:

كنت حسبت الخندق المحفورا و دائرات الدهر ان تدورا يرد عنك القدر المقدورا يعنى: گمان مى‌كردى كه حفر خندق، سرنوشت ترا تغيير مى‌دهد و سختيهاى روزگار را كه در ميان مردم گردش ميكند، رد مى‌كند (اهل لغت اين كلمه را بمعناى حادثه ناگوار نوشته‌اند) عسى: براى شك است. لكن در مورد خداوند مفيد قطع و حتم است، زيرا خداوند كريم، هر گاه مردم را نسبت به نيكى خود بطمع افكند، در حقيقت آنان را وعده كرده است، بنا بر اين جا دارد كه انسان به آن اميدوار شود.

فتح: داورى و فيصله دادن. قاضى را «فتّاح» گويند: زيرا حكم را مى‌گشايد و كار را فيصله مى‌دهد.

شأن نزول‌

در سبب نزول آيه، اختلاف است. اگر چه حكم آيه نسبت بهمه افراد مؤمن، عموميت دارد. عطيه بن سعد عوفى و زهرى گويند:

- پس از هزيمت بدريان، مسلمانان بدوستان يهودى خود گفتند: پيش از آنكه به سرنوشت بدريان دچار شويد، مسلمان شويد.

مالك بن ضيف گفت:

- از اين كه جمعى از قريش را غافلگير كرده، آنها را شكست داديد، مغرور شده‌ايد؟! بدانيد، هر گاه تصميم بگيريم كه با شما جنگ كنيم، دستهاى شما براى جنگ با ما از كار مى‌افتند.

عبادة بن صامت خزرجى، خدمت پيامبر گرامى شتافت و گفت:

- اى پيامبر خدا، مرا دوستانى است از يهود كه داراى شوكت و قدرت هستند.

اكنون در پيشگاه خدا و پيامبرش، از دوستى آنها بيزارى مى‌جويم. مرا دوستى جز