است اين خطاب به پيامبر و منظور همه قضات و حكام باشد.

(لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً): اين خطاب به سه امت يهود و نصارى و مسلمان است. بديهى است كه منظور قوم هر پيامبرى نيست. ملاحظه كنيم كه: ذكر يهود و نصارى در آيات 44 تا 47 به ميان آمد و ذكر مسلمانان در همين آيه. اكنون بدنبال مطالب آن آيات، مى‌فرمايد: ما براى هر يك از يهوديان و مسيحيان و مسلمين، شريعت و راه و رسمى قرار داده‌ايم. بدينترتيب، غايبان و حاضران را ضمن تغليب و ترجيح جانب حاضران، به صيغه خطاب، مورد توجه قرار داده است.

كلمه «شرعه» بمعناى شريعت است. تورات را شريعتى و انجيل را شريعتى ديگر و قرآن را شريعتى ثالث است. چنان كه قتاده و جماعتى از مفسران گويند.

اين آيه دليل جواز نسخ و دليل اين است كه پيامبر ما فقط تابع شريعت خود بوده، امت او نيز چنين است.

مجاهد گويد: اين خطاب تنها متوجه امت پيامبر ماست. لكن قول اول، قوى‌تر است، زيرا خداوند متعال بيان مى‌كند كه براى هر پيامبرى شريعت و راه و رسمى است.

مؤيد آن دنباله همين آيه است كه مى‌فرمايد:

(- وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً): اگر خداوند خواسته بود، آيين و شريعت همه انبيا را يكى ميكرد و شما را تابع يك شريعت قرار مى‌داد- شريعتى كه هرگز نسخ نشود. اين معنى از ابن عباس است. حسن و قتاده گويند: مقصود اين است كه اگر خواسته بود شما را بر آيين حق، جمع مى‌كرد. نظير:(وَ لَوْ شِئْنا لَآتَيْنا كُلَّ نَفْسٍ هُداها) (سجده 13: اگر مى‌خواستيم، هر نفسى را بهدايت خود در مى‌آورديم)( وَ لكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي ما آتاكُمْ‌): لكن شما را تابع شريعتهاى مختلف قرار داد تا شما را در آنچه واجب ساخته و شريعت قرار داده، بيازمايد. برخى گويند: يعنى شما را در راه سنتها و كتاب، آزمايش كند. حسين بن على مغربى گويد:

- يعنى: اگر خدا خواسته بود، پيامبرى بسوى شما نمى‌فرستاد، تا خدا را بر طبق قواعد عقل، پرستش كنيد و همگى يك امت باشيد، لكن براى اينكه شما را از لحاظ