بيان آيه 36- 37

اعراب‌

ان: خبر آن «لو» و ما بعد آن‌( وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌): ممكن است حال و ممكن است عطف بر خبر «ان» باشد.

جايز نيست كه «جمله شرط» در محل حال و خبر «ان»(يُرِيدُونَ أَنْ يَخْرُجُوا) باشد، زيرا در حقيقت، جمله شرط، مورد اعتماد و فايده كلام است.

بخصوص كه‌(يُرِيدُونَ أَنْ ...) خود در راس آيه‌اى ديگر قرار دارد.

(ما تُقُبِّلَ‌): جواب شرط. «ما» در جواب «لو» و در جواب «قسم» واقع ميشود، لكن در جواب «ان» واقع نميشود، زيرا حرف «ما» صدارت طلب است و در اين موارد به اين جنبه آن لطمه‌اى وارد نميشود، زيرا «لو» عملى نمى‌كند، بر خلاف «ان»

مقصود

اكنون خداوند از عاقبت شوم كفار خبر داده، مى‌فرمايد:

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً): آنان كه كافر شدند، اگر هر كدام از آنها را حكومت و ثروت تمام زمين باشد ...( وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِهِ‌): و مثل آن را نيز اضافه داشته باشند و همه را بدهند براى نجات از كيفر روز قيامت ...

(مِنْ عَذابِ يَوْمِ الْقِيامَةِ ما تُقُبِّلَ مِنْهُمْ‌): از آنها پذيرفته نميشود.

(وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌): و براى آنها عذابى دردناك است.

(يُرِيدُونَ أَنْ يَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ): ابو على جبايى گويد: يعنى آرزو مى‌كنند كه از آتش دوزخ خارج شوند، زيرا اراده، در اينجا به معناى تمنى است. حسن گويد: اراده در اينجا به معناى حقيقى است. يعنى هر چه آتش آنها را به شعله خود مى‌سوزاند، ميل مى‌كنند كه از آن خارج شوند. مثل:(كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها أُعِيدُوا فِيها)