بيان آيه 69

اعراب‌

الصابئون: درباره رفع اين كلمه، اختلاف است. كسايى گويد: عطف است بر ضمير «هادوا» زجاج گويد: اين مطلب صحيح نيست، زيرا بنا بر اين بايد «صابيها» در يهوديت، شريك «يهود» باشند. حال آن كه چنين نيست. چه صابى، غير از يهودى است. اگر گفته شود «هادوا» به معناى «تابوا» است. مثل‌(إِنَّا هُدْنا إِلَيْكَ) (اعراف 156: توبه كرديم) يعنى يهوديان و صابيان توبه كردند، گوييم: در تفسير آيه، اينطور نگفته‌اند، زيرا معناى‌(الَّذِينَ آمَنُوا) مؤمنان ظاهرى و زبانى است كه بدنبال آنها يهوديان و صابيان و نصارى ذكر شده، سپس‌(مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ ...) و اگر اينها مؤمنان واقعى بودند، نيازى به جمله اخير نبود.

ديگر اينكه عطف بر ضمير مرفوع، بدون تاكيد آن قبيح است.

فراء گويد: هر گاه اسم «ان» از كلماتى باشد كه اعراب آن ظاهر نشود، عطف اسم مرفوع بر آن جايز است. مثل: «انى و زيد قائمان» زيرا «ان» در عمل ضعيف است. اين قول نيز بوسيله زجاج رد شده است.

سيبويه و خليل و همه بصريان گويند: «الصابئون» به اين جهت مرفوع است كه در تقدير، در انتهاى كلام قرار دارد و رفع آن بنا بر ابتداست. يعنى: «ان الذين آمنوا و الذين هادوا من آمن منهم باللَّه ... و الصابئون النصارى من آمن ...» بشر بن حازم گويد:

در اين بيت ضمير مرفوع «انتم» طبق وجهى كه در بالا ذكر شد، عطف شده است. يعنى: و گرنه بدانيد كه مادامى كه ما و شما در جنگيم، ستمكاريم.