بيان آيه 11

لغت‌

ذكر: حضور معنى در خاطر. گاهى اين كلمه، به معناى گفتن استعمال شود، زيرا خاصيت گفتار نيز حضور معنى در ذهن است. تذكر، يعنى طلب معنى نه طلب گفتار همّ: قصد توجه نفس به انجام كارى. اين كلمه بمعناى فكر غم انگيز نيز استعمال مى‌شود و جمع آن «هموم» است. در عين حال بايد توجه داشت كه «هم» و «قصد» با يكديگر فرق دارند. زيرا قصد همان اراده جدى نسبت به انجام كار است. حال آنكه «هم» آن مرحله‌اى از قصد است كه هنوز بصورت اراده جدى در نيامده است.

مقصود

اكنون خداوند مؤمنان را مخاطب ساخته، آنان را بياد نعمت‌ها و دفع نيرنگ دشمنان انداخته، مى‌فرمايد:

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَنْ يَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ‌): اى مردم، مؤمن، نعمت خدا را نسبت بخويش بياد آوريد، آن گاه كه مردمى قصد كردند كه به شما دست اندازى كنند. در باره اين مردم اختلاف است:

1- مجاهد و قتاده و اكثر مفسران گويند: مقصود يهوديان است كه خواستند پيامبر را غافل گير كرده، بقتل رسانند. اينان يهوديان بنى النضير بودند كه پيامبر با جمعى از اصحاب خود بر آنها وارد شد تا در باره يكى از اصحاب كه دو تن از هم پيمانهاى پيامبر را كشته و ديه آنها را آن بزرگوار لازم بود، با آنها سخن گويد. آنها نيز با پيامبر پيمان ترك جنگ و شركت در پرداخت خونبها، بسته بودند. پس از استماع سخن رسول خدا، از حضرتش تقاضا كردند كه بنشيند و پس از پذيرايى‌هاى لازم، مبلغى از خونبهاى آن دو مقتول را پرداخت كنند، لكن تصميم گرفتند كه پيامبر و اصحاب را- ناجوانمردانه‌