بيان آيه 103

لغت‌

اطمأننتم: آرامش يافتيد، از اطمينان بمعناى آرامش يافتن. اطمينان هم گفته شده است.

مقصود

(فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ): هنگامى كه نماز را به پايان رسانيد، حال آنكه با دشمن روبرو هستيد.

(فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً): خدا را در حال قيام و در حال نشستن، ياد كنيد.

(وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ‌): و هنگامى كه بر پهلو آرميده‌ايد. اين عبارت محلا منصوب و عطف است بر ما قبل، يعنى خداى را در اين حالات- در حال نشستن و ايستادن و خوابيدن- ياد كنيد، شايد شما را در برابر دشمن يارى كند و ظفر بخشد. نظير(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) (سوره انفال 45) اى مردم مؤمن، آن گاه كه با جمعى ملاقات كنيد، تا بتقدم باشيد و خداوند را ياد كنيد، شايد رستگار شويد) اين نظر، از ابن عباس و بيشتر مفسران است.

ابن مسعود گويد: يعنى هنگامى كه اراده نماز كنيد، اگر سالم هستيد نماز را ايستاده و اگر قادر بر ايستادن نيستيد، نماز را نشسته و اگر قادر بر نشستن نيستيد، نماز را خوابيده بخوانيد. روايت شده است كه وى بدنبال تفسير اين آيه، چنين گفت، هيچكس را خداوند، در ترك ذكر معذور نداشته، مگر آنكه عقل را از كف داده باشد ...

(فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ): هر گاه آرامش يافتيد، نماز را بپاى داريد. در باره تاويل اين جمله اختلاف است: