نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 5 صفحه : 55
اگر مردى يا زنى مالش به ارث برده شود و
وارث او كلاله باشد ... عقيده ابن عمر و اهل كوفه همين است و مؤيد آن روايتى است
كه از جابر نقل شده است: «پيامبر گرامى نزد من آمد و من بيمار بودم، گفتم: ميراثم
را چكار كنم؟ وارثان من همه كلالهاى هستند. از اين رو آيه ارث نازل شد (و تكليف
كلاله را روشن كرد). بنا بر اين كلاله كسانى هستند كه ميت را احاطه كرده و بر او
كل شدهاند مثل خواهران و برادران. لكن پدر و مادر و فرزند كلاله نيستند، زيرا اصل
خويشاوندى همان رابطه پدر و مادرى و فرزندى است و آنها با اين رابطه با ميت، پيوند
مىخورند و كسانى كه رابطه پدر مادرى و فرزندى با ميت ندارند، از اصل خويشاوندى
خارج هستند، مع الوصف برادران و خواهران از غير جهت ولادت و رابطه مذكور با ميت
ارتباط پيدا مىكنند و اين رابطه را فرا مىگيرند. بنا بر اين كلمه «كلاله» نظير
«اكليل» است (تاج) كه سر را فرا مىگيرد و آن را احاطه مىكند ولى خود سر نيست. چه
پدر و مادر در يك طرف و فرزند در طرف ديگر ميت قرار دارند و هر گاه شخصى بميرد و پدر
و مادر و فرزند نداشته باشد، دو طرف او خالى مانده است و اين خالى بودن دو طرف
«كلاله» ناميده مىشود و چنين ميتى بنحو كلالهاى از او ارث برده مىشود.[1]( وَ
لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ): يعنى ميت داراى خواهر يا برادر مادرى
باشد.
(فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ
ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ): خواهر و برادر امّى هر گاه
منحصر بفرد باشند يك ششم مىبرند و اگر بيشتر از يك نفر باشند، يك سوم مال را بطور
مساوى ميان خود تقسيم مىكنند. امت اسلامى متفقند كه خواهران
[1]- خلاصه مطلب اين است كه ميتى كه وارث او خواهران و برادران
باشند، ارث او كلالهاى خواهد بود. كلاله يا خواهران و برادرانند يا خود ميت. اگر
خواهران و برادران را كلاله بناميم چنان كه از روايت جابر برمىآيد به اعتبار اين
است كه آنها ميت را احاطه مىكنند يا بر او كل مىشوند.
و اگر ميت را كلاله بناميم بملاحظه اين است كه اطراف او از
پدر و مادر و فرزند خالى است و عدم وجود اينها او را احاطه كرده و كلاله است.
قسمتهاى اول كلام مؤلف، نظر اول را تأييد مىكند و قسمتهاى اخير آن مخصوصاً از
مثال اكليلى به بعد، نظر دوم را تأييد مىكند كه چندان محكم به نظر نمىرسد.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 5 صفحه : 55