نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 5 صفحه : 54
(وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ
إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ): اگر همسرانتان داراى فرزند يا
فرزند زادهاى نباشند، نصف تركه آنها به شما مىرسد.
(فَإِنْ كانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ): اگر آنها داراى فرزند يا فرزند زاده باشند، يك چهارم تركه مال
شماست.
(مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِها أَوْ دَيْنٍ): در باره وصيت و دين، قبلا بحث شد.
(وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ
وَلَدٌ): اگر داراى فرزند نباشيد، همسرانتان يك چهارم تركه را خواهند برد.
(فَإِنْ كانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ): اگر داراى پسر يا دختر يا نوهاى باشيد، سهم ايشان از تركه شما يك
هشتم است.
(مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِها أَوْ دَيْنٍ): در اين باره قبلا بحث شده است. سپس در صدد بيان ميراث فرزند مادر
برآمده، مىفرمايد:
(وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً):
در باره معناى كلاله اختلاف شده است:
1- بعقيده جماعتى از صحابه و تابعين كه ابو بكر و عمر و ابن عباس
(بنا بر يكى از دو روايت) و قتاده و زهرى و ابن زيد از ايشانند، كلاله غير از پدر
و فرزند است.
بنا بر روايتى ديگر، بعقيده ابن عباس كلاله غير از پدر است.
2- ضحاك و سدى گويند: كلاله اسم است براى ميتى كه از او ارث برده
مىشود.
3- بنا به آنچه از ائمه : روايت شده، كلاله خواهران و
برادران ميت هستند. آنچه در اين آيه ذكر شده است خواهران و برادران مادرى ميت
هستند.
در آخر همين سوره، آنهايى ذكر شدهاند كه خواهران و برادران مادرى و
پدرى يا تنها پدرى ميت هستند.
(أَوِ امْرَأَةٌ): عطف است بر(وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ) بنا بر قول كسى كه
خود ميت را كلاله مىنامد مقصود اين است:
اگر مرد كلالهاى يا زن كلالهاى مالش به ارث برده شود ... و بنا بر
قول كسى كه وارث زنده را كلاله مىنامد، مقصود اين است:
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 5 صفحه : 54