بيان آيه 48

لغت‌

افترى: از افتراء بمعناى دروغ گفتن و جعل كردن.

اعراب‌

(إِثْماً عَظِيماً): مصدر منصوب است زيرا «افترى» بمناى «اثم» يعنى:

«اثم اثما عظيما» نظير: «حمدته شكراً».

شان نزول‌

كلبى گويد: اين آيه در باره مشركان يعنى وحشى و رفقايش نازل شد. زيرا هنگامى كه وى حمزه را كشت- كه باو وعده داده بودند كه حمزه را بكشد تا آزادش كنند و چون حمزه را كشت، آزادش نكردند- و بمكه بازگشت او و رفقايش از كردار خود نادم شدند و نامه‌اى خدمت پيامبر نوشتند و پشيمانى خود را اعلام داشتند و نوشتند كه هيچ چيز مانع اسلام ما نيست جز اينكه در مكه از شما شنيديم كه شرك و قتل نفس و زنا مانع توبه است و ما همه اينها را مرتكب شده‌ايم و اگر اين موانع در كار ما نبود به تو ايمان مى‌آورديم. از اينرو آيه:(إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً) (سوره مريم 60) نازل گرديد و پيغمبر 6 آيه را براى وحشى و رفقايش فرستاد. چون آيه را خواندند، نوشتند: اين هم شرط سختى است، مى‌ترسيم نتوانيم عمل صالحى انجام دهيم و صلاحيت تبعيت از اين آيه را پيدا نكنيم. از اينرو آيه:

(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ ...) نازل گرديد و پيامبر گرامى آيه را براى ايشان فرستاد. آيه را قرائت كردند نوشتند، مى‌ترسيم از آن كسانى نباشيم كه مشيت الهى بر آمرزش ايشان تعلق گيرد، لذا اين آيه نازل شد:

(يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ‌)