مقصود

نظر به اينكه قبلا به روز واپسين اشاره كرده بود، اينك حال منكران آن را وصف كرده، گويد:

(فَكَيْفَ‌): چگونه است حال امتها و چه مى‌كنند؟

(إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ): هنگامى كه از هر امتى گواهى بياوريم.( وَ جِئْنا بِكَ عَلى‌ هؤُلاءِ شَهِيداً): و تو را بر اين مردم گواه آوريم عرب، هنگامى كه حادثه‌اى ناگوار در پيش است مى‌گويد:

«كيف بك اذا كان كذا؟» چه خواهى كرد هنگامى كه چنين خواهد شد؟! بدين ترتيب. بزرگى حادثه را نشان مى‌دهد و شخص را از آن مى‌ترساند و او را وادار مى‌كند كه خود را براى آن آماده سازد. رويهمرفته معناى آيه اين است كه: در روز قيامت خداوند هر پيغمبرى را بر امت خود گواه مى‌گيرد و آن پيامبر بنفع و به ضرر امت خويش گواهى مى‌دهد. پيامبر ما نيز بعنوان گواه امت خويش فرا خوانده مى‌شود. اين آيه دلالت مى‌كند بر اينكه: بايد از هر كار زشتى كه انسان از انجام آن در ملاء عام: خجالت مى‌كشد، خوددارى كند زيرا روز قيامت، گواهانى عادل، شاهد اعمال انسان هستند كه نمى‌توان در شهادت آنها خدشه كرد و شهادت آنها را از تاثير، انداخت. اين گواهان، پيامبران و معصومان و نويسندگان اعمال و اعضاى بدن و مكان و زمان مى‌باشند. خداوند مى‌فرمايد:(وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ) (سوره بقره 143) يعنى شما را امت وسط قرار داديم كه بر مردم گواه باشيد و مى‌فرمايد:(ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ) يعنى سخنى نمى‌گويد جز اينكه نزد او مراقبى آماده است (سوره ق 18) و مى‌فرمايد:

(إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا) (سوره اسراء 36) يعنى گوش و چشم و دل همگى مسئولند. و مى‌فرمايد:

(يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَيْدِيهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ) (سوره نور 24) يعنى روزى كه زبانها و دستها و پاها بكردار انسان گواهى مى‌دهند.