بيان آيه 41- 42

قرائت‌

كوفيان- بجز عاصم- «تسوى» بفتح تا و سكون سين و يزيد و نافع و ابن عامر «تسوى» بفتح تاء و تشديد سين و ديگران «تسوى» بضم تاء و سكون سين خوانده‌اند قرائت «تسوى» (بفتح تاء و تشديد سين) بنا بر اين است كه در اصل «تتسوى» بوده، يا تاء دوم در سين ادغام يا حذف شده است و اما قرائت «تسوى» (بضم تاء و فتح سين و تشديد واو) فعل مضارع از باب تفعيل است.

اعراب‌

كيف: اسم استفهام و در اينجا براى توبيخ بكار رفته است. يعنى: «كيف حال هؤلاء يوم القيامة» حذف دنباله اين جمله، به خاطر اين است كه كلام بر آن دلالت دارد. بديهى است كه «كيف» خبر است براى مبتداى محذوف. جايز نيست كه «كيف» منصوب به «جئنا» باشد زيرا «جئنا» مضاف اليه «اذا» است و مضاف اليه در ما قبل مضاف، عمل نمى‌كند. چنان كه صله در ما قبل موصول عمل نمى‌كند زيرا صله در حقيقت متمم اسم است.

(مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ): محلا منصوب و حال است زيرا «بشهيد» را توصيف مى‌كند و چون بر موصوف مقدم شده، حال است. عامل در «اذا» جواب محذوف آن است و دليل آن «فكيف» است كه قبل از «اذا» ذكر شده.

يومئذ: عامل آن «يود» است. در اينجا ما بعد «اذ» در ما قبل آن عمل مى‌كند، در حالى كه عمل كردن ما بعد «اذا» در ما قبل آن جايز نبوده زيرا با اضافه «يوم» به «اذ» ديگر اضافه «ان» به جمله ما بعد، صحيح نيست و به همين دليل «اذ» تنوين داده شده است تا دلالت كند كه تمام شده است.