نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 5 صفحه : 130
(وَ الَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمانُكُمْ):
اين عبارت، عطف است بر(الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ)
يعنى هم پيمانان شما نيز داراى ورثهاى هستند كه به ارث ايشان سزاوارترند و از
ايشان ارث مىبرند.
(فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ): بهر يك از وارثان، سهمش
را بدهيد. اين معنى را جبايى برگزيده، گويد: هم پيمان سهمى ندارد. لكن بيشتر
مفسران(وَ الَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ) را جمله مستقلى گرفته، گويند: مقصود اين است كه بايد سهم هم پيمانها
را نيز بدهند. سپس در اين باره، عقايد مختلفى ابراز داشتهاند:
1- قتاده، سعيد بن جبير و ضحاك گويند: منظور هم پيمانهاست. در دوران
جاهليت، شخصى با ديگرى پيمان بسته، مىگفت: خون من، خون تو، جنگ من، جنگ تو و صلح
من صلح تست. من از تو ارث مىبرم و تو از من. من از تو محافظت مىكنم و تو از من.
با اين پيمان يك ششم مال شخص، در موقع تقسيم ميراث، بهم پيمانش تعلق مىگرفت- چنان
كه ابو بكر با شخصى پيمان بست و از او ارث برد.
قرآن كريم نيز دستور داد كه بايد به هم پيمانها ارث داد. سپس اين حكم
بوسيله:
(وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ) (سوره انفال 57 يعنى خويشاوندان بعضى به بعضى سزاوارترند) نسخ شد.
مجاهد گويد: منظور اين است كه بايد نصيب هم پيمانها را از لحاظ كمك و
محافظت، ادا كنيد و ارثى به آنها تعلق نمىگيرد، بنا بر اين آيه نسخ شده و مؤيد آن
آيه(أَوْفُوا بِالْعُقُودِ) است (سوره مائده
يعنى به پيمانها وفا كنيد) و همچنين خطبه پيامبر گرامى در روز فتح مكه. فرمود:
«هر پيمانى كه در جاهليت، بسته شده، حفظ كنيد. اسلام بر شدت آن
ميافزايد، ليكن پيمان تازهاى به وجود مىآوريد.» عبد الرحمن بن عوف روايت كرده
است كه پيامبر فرمود:
«هنگامى كه پسر بچهاى بودم، به اتفاق عموهايم شاهد پيمانى بودم كه
در ميان گروهى بسته شد. اكنون دوست نمىدارم، شترانى سرخ مو
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 5 صفحه : 130