و گفته شده كه‌(ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ) يعنى لازم و همبسته با ذلت شده‌اند چنان كه ذلت بر ايشان ثابت خواهد ماند و مشتق از «ضرب فلان الضريبة على عبده» يعنى فلانى جيره و مقررى هميشگى براى غلامش قرار داد.

حسن گويد: ذلت بر يهود ثابت و حتمى شده و تا ابد نخواهند توانست آن را از خود برطرف سازند.

و گفته‌اند مراد اينست كه جزيه (كه خود علامت خوارى است) بر آنان واجب شده و در هيچ جا نبايد مسكن كنند مگر با پرداخت جزيه و قبل از اسلام هم بمجوس جزيه ميدادند.

(أَيْنَ ما ثُقِفُوا)- يعنى هر جا يافت شوند.

و گفته‌اند يعنى هر گاه مغلوب گردند.

(إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ‌)- مگر با عهدى از خدا.

(وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ‌)- و عهدى از مردم به اينكه ذمى باشند يا بيكى ديگر از راههاى امان متوسل شوند (از ابن عباس و قتاده و مجاهد و حسن) و عهد را در آيه از اينجهت حبل ناميده كه بوسيله عهد امان بسته ميشود چنان كه با ريسمان چيزى را مى‌بندند.

(وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ‌)- يعنى بلعن و عقاب خدا بازگشتند.

و گفته‌اند يعنى مستوجب غضب خدا شده‌اند.

(وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْكَنَةُ)- يعنى ذلت بر آنها زده شد چون مسكين ذليل است (از ابى مسلم).

و گفته‌اند مراد از مسكنت فقر است زيرا يهود همواره در فقر و نكبت بسر ميبرند و اگر ثروتمند هم باشند زندگى و وضعشان فقيرانه است و يا اظهار فقر ميكنند و خود را فقير نشان ميدهند- تفسير باقى آيه را در سوره بقره آورديم.

نظم آيات:

وجه ارتباط اين آيه بما قبل اينست كه مژده دادن مؤمنان به پيروزى با امر كردن‌