مطالبه نمايند(فَإِنْ لَمْ يَكُونا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَ امْرَأَتانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ) يعنى در صورتى كه دو مرد براى گواهى يافت نشود يك مرد و دو زن از كسانى كه بگواهى آنان از نظر عدالت راضى هستيد گواه گيريد. و از اين جمله استفاده مى‌شود كه عدالت در گواه شرط و لازم است و نيز اين جمله مى‌رساند كه شما به آنها راضى باشيد (ترضون) و نفرمود كه آنها مورد رضايت باشند بطور مطلق زيرا اگر ميفرمود «من المرضيين» يعنى كسانى كه مورد رضايت‌اند در واقع و در نزد خداى تعالى بنا بر اين ما نميتوانستيم كسى را شاهد قرار دهيم زيرا ما نمى‌توانيم بفهميم كه كدام گواه مورد رضاى خداوند است بلكه ما ناگزيريم كسى را كه مورد قبول خود ما است به اين كه متدين و امين و ظاهر الصلاح است گواه بگيريم. شاهد اين مطلب تعبير خود آيه شريفه است كه‌(مِمَّنْ تَرْضَوْنَ) فرموده و نفرموده «مرضيين» كه اگر تعبير دوم بود ميرساند كه گواهان بايد مورد رضاى خداوند باشند.

(أَنْ تَضِلَّ إِحْداهُما فَتُذَكِّرَ إِحْداهُمَا الْأُخْرى‌) (بايد بجاى يك مرد دو زن گواه باشند) كه اگر يكى از آن دو زن فراموش كرد ديگرى بياد او بياورد (ربيع- سدى- ضحاك و بيشتر مفسرين) و بنا به قرائت كسانى كه «تذكر» بدون تشديد خوانده‌اند نيز معناى آن همين طور خواهد بود و يادآورى باين صورت است كه به او بگويد بياد دارى كه آن روز كه گواهى داديم چنين بود و در حضور ما فلان مرد يا فلان زن نيز وجود داشت تا اين كه بياد او بيايد. و نكته اينكه اين مطلب فقط در مورد گواه بودن زنان بيان شده است اين است كه زنان نوعاً بيش از مردان فراموش كارند.

سؤال:

چرا لفظ «احداهما» در جمله فوق تكرار شده است؟ و براى چه نگفته است «فتذكرها الأخرى»؟

پاسخ:

اولا اين تكرار براى مراعات قاعده ادبى است كه فاعل «احداهما» مقدم بر مفعول «اخرى» قرار گيرد و اگر گفته ميشد «فتذكرها الأخرى» بدون لفظ «احداهما»